Dehidrasyon sentezi ya da tepkimesi, küçük moleküllü yapıların birleşirken, birleşim sonunda ürün olarak su çıkardığı tepkimelerdir.
Formül olarak ifade etmek gerekirse; (n) tane molekülün birleşip kendinden daha büyük bir molekül oluşturması sırasında (n-1) tane su açığa çıkması işlemidir.
Örnekler;
- Alkollerin eterlere dönüşmesi (örneğin, iki monosakkaritten bir disakkarit oluşması)
- 2 R-OH → R-O-R + H2O
- Alkollerin alkenlere dönüşmesi
- R-CH2-CHOH-R → R-CH=CH-R + H2O
- Karboksilik asitlerin asit anhidritlere dönüşmesi
- 2 RCO2H → (RCO)2O + H2O
- Amidlerin nitrillere dönüşmesi
- RCONH2 → R-CN + H2O
Bazı dehidrasyon reaksiyonlarının mekanizmaları karmaşık olabilir, örneğin bir şekerin konsantre sülfürik asitle tepkimesi sonucu karbon oluşumu sırasında karbon çift bağları meydana gelir.
- Şekerin dehidrasyonu
- C12H22O11 + 98% Sülfürik asit → 12 C (grafit köpük) + H2O buhar + Sülfürik asit/su karışımı
Bu reaksiyon sülfürik asidin suyla olan ekzotermik tepkimesiyle ilerler. (Bu tepkime sülfürük asitli buhar oluşturur, iyi havalandırılmış bir yerde yapılmalıdır aksi halde sağlığa zarar verir.)
Su çıkan her reaksiyonun dehidrasyon sentezi olmadığına da dikkat edilmelidir; solunum sonucunda da su çıktığı halde bu bir yıkımdır.
Ayrıca bakınız;