Lipitler ya da organik yağlar, tüm canlı varlıkların yapısında bulunan temel organik bileşiklerdir. Yağlar karbonhidratlardan daha fazla enerji içerir ancak yakımı karbonhidratlardan daha uzun sürede gerçekleştiğinden hücreler, enerji ihtiyaçlarını karşılamada öncelikle karbonhidratları kullanır.
Yağlar;
- Hücre zarının temel bileşeni olup, enerji kaynağıdır.
- Suda çözünmez ancak eter ve kloroform gibi çözücüler ile çözünür.
- Yapısında karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) bulunur. Ayrıca fosfor (P) ve azot (N) içerebilir.
Çeşitleri
Nötral yağlar(trigliseritler), fosfolipitler, steroitler olmak üzere üç grupta incelenir;
Nötral yağlar (Trigliseritler)
Doğada en çok bulunan ve hayvanlarda depo edilen yağ çeşididir. Nötral yağlar 1 mol glliserol ve 3 mol yağ asidininin dehidrasyon sentezi sonucunda oluşur. Bu durum aşağıdaki resimdeki gibi denklem ile gösterilir.
Nötral yağların sentezi sırasında yağ asitlerinin her biri ester bağlarıyla gliserole bağlanır ve bu olay esterleşme olarak adlandırılır.
Nötral yağları oluşturan yağ asitleri, doymuş; karbon atomları arasında çift bağ olanlar ve doymamış; karbon atomları arasında çift bağ olmayan yağlar olmak üzere ikiye ayrılır. İç yağı ve tereyağı gibi hayvansal yağların çoğu doymuş yağ olup oda sıcaklığında katı hâldedir. Zeytin yağı, mısır özü yağı, ayçiçeği yağı gibi bitkisel yağlar doymamış yağlardır ve oda sıcaklığında sıvı hâldedir.
Fosfolipitler
Hücre zarının yapına katılan; bir veya iki yağ asidi, bir alkol grubu ve negatif yüklü fosfat grubunun oluşturduğu, çift tabakalı bir yapıdır. Fosfolipitlerin fosfat grubu ve polar baş bölgesi suya çekilim (hidrofilik) özellik gösterirken, yağ asit grubu ve kuyruk bölgesi su itici(hidrofobik) özellik gösterir. Bu özellik hücre zarının sulu olan hem iç hem de dış ortamda bulunabilmesini ve görevlerini yerine getirmesini kolaylaştırır
Steroidler
Cinsiyet hormonları olarak da bilinen steroidler, safra salgısı ve D vitamininin yapısına katılır. Hormon yapısına katılmasından dolayı düzenleyici görevleri de vardır.
- Hayvanların derilerinin altında depo edilen yağlar, iç organları dışarıdan gelebilecek olan darbelerin etkisinden korur.
- Yalıtım görevi yaparak vücudun ısı kaybını önler.
- Metabolizmanın düzenlenmesinde rol alır.
- Yağlar, vücuda alınan A, D, E ve K vitaminlerinin çözünmesinde yardımcıdır.
- Beslenmede lipitlerin fazla tüketilmesi kalp damar hastalıklarına ve şişmanlığa neden olur.
Ayrıca bakın;
- Karbonhidratlar
- Protein
- Bileşik Nedir?
- Canlı ve Canlılık Nedir?
- Canlıların Yapısında Bulunan Bileşikler Nelerdir? (Organik ve İnorganik Bileşiklerin Özellikleri)
Dış Bağlantılar;