I. Süleyman ya da Kanuni Sultan Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu’nun 10. padişahı ve 89. İslam halifesidir. Adaletli yönetimine atfen “Kanuni” lakabıyla tanınır. Sultana Süleyman babası Yavuz Sultan Selim‘in ölümü üzerine 1520 yılında çıktığı tahtta 1566’da ölümüne kadar yaklaşık 46 yıl boyunca hükümdarlık yapmıştır. Kanuni Sultan Süleyman toplamda 13 kez sefere çıkmış ve saltanatının toplam 10 yıl 1 ayını seferde geçirmiştir. Bu sebeple Osmanlı İmparatorluğu’nun hem en uzun süre görev yapan, hem en çok sefere çıkan hem de en uzun süre sefer yapan Osmanlı Padişahıdır.
Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu’nu tarihinin en geniş topraklarına kadar genişletmiştir. Çok sayıda ve uzun süre askeri sefer yapmasıyla tanınır. Macaristan, Avusturya ve Irak da dahil olmak üzere birçok komşu ülkeye karşı seferler düzenledi. Ayrıca Belgrad, Rodos ve Malta adasını da fethetti.
Askeri başarılarının yanında İmparatorluğun işleyişini önemli ölçüde iyileştiren yasal ve idari refomlar yaptı. Vergi sistemini yeniledi, bürokrasiyi merkezileştirdi ve imparatorluk genelinde yüzyıllarca kullanılan kanunlar koydu.
Kanuni Sultan Süleyman dönemi Osmanlı kültürünün altın dönemi olarak kabul edilir. Aralarında şair ve tarihçi Ahmed Paşa ile İstanbul’un en ünlü binalarının birçoğunu tasarlayan Mimar Sinan’ın da bulunduğu Osmanlı sanatçı ve yazarlarının çalışmalarını desteklemiştir.
Kanuni, Zigetvar Kuşatması’nın sonlanmasından bir gün önce, 7 Eylül 1566 tarihinde 71 yaşında hayatını kaybetti ve yerine oğlu II. Selim geçti.
Kanuni Sultan Süleyman Dönemi Savaşlar
Kanuni Sultan Süleyman 1520’den 1566’ya kadar hükümdarlığı sırasında bir dizi savaş ve fetihlerle Osmanlı İmparatorluğu’nu genişleten başarılı bir askeri komutandır.
Osmanlı-Macar Savaşları (1521-1568): Bu savaşlar Osmanlı Devleti ile Macaristan Krallığı arasında yapılmıştır. Süleyman, Osmanlı kuvvetlerine liderlik etti ve 1521’de Belgrad’ı ele geçirdi, ardından 1526’da Mohaç Savaşı’nda Macar ordusunu yendikten sonra Macaristan’ı fethetmeye başladı. Osmanlılar, Macaristan’ın başkenti Buda’yı işgal etti ve kontrollerini Macaristan’ın büyük bir kısmına genişletti. Macaristan bağımsızlığını yeniden kazanmaya çalışırken, savaşlar aralıklı olarak on yıllar boyunca devam etti, ancak nihayetinde Osmanlılar ülkenin büyük bir kısmının kontrolünü elinde tuttu.
Macar Kralı II. Lajos, Habsburg ailesi ve akrabalarına güvenerek Osmanlı Devleti’ne karşı daha önce verilen sözleri yerine getirmedi. Ödemesi gereken vergiyi ödemeyen Lajos, Kanuni’nin tahta çıkışını tebrik etti ancak daha sonra kendisine gönderilen elçiyi idam ettirmiştir.
- Belgrad’ın Fethi (1526): Bu fetih, Kanuni Sultan Süleyman’ın ilk fethidir. Fethi amacı Orta Avrupa yolunu açmak ve Macaristan’ın fethini kolaylaştırmaktır. Belgrad’ın alınmasıyla Osmanlı İmparatorluğu Balkanlar’dan Avrupa’ya geçişte önemli bir üsse kavuştu. II. Lajos öldü ve I. Janos Macar tahtına çıktı.
- Mohaç Meydan Muharebesi (1526): Mohaç Ovası’nda yapılan savaşı Osmanlı Devleti kazandı. Muharebe sadece 2 saat sürmüştür ve dünya tarihinde en kısa sürede sonuçlanan meydan savaşıdır. Sonuçta Macaristan’ın başkenti Budin fethedilerek Macar tahtına I. Janos oturtuldu. Ancak daha sonra Avusturya Arşidükü Ferdinand, akrabalık bağlarından dolayı Macar tahtında hak iddia etti ve yeni kralı tanımadı. Ferdinand, Osmanlı askerlerinin Macaristan’dan çekilmesi üzerine Macar topraklarına girdi.
- I. Viyana Kuşatması (1529): Ferdinand’ın I. Janos’un elindeki Budin’i alması ve kendisini Macar Kralı ilan etmesi üzerine Kanuni tekrar Macaristan Seferine çıktı. Budin’i geri aldı ve Janos’u tekrar Macar tahtına çıkardı. Kendisinden kaçan Ferdinan’ı izleyen Kanuni Viyana’yı kuşattı(1529). Ancak asıl amaç Viyana Kuşatması olmadığı için gerekli donanım getirilmemişti ve kış aylarının da yaklaşması üzerine kuşatma kaldırıldı.
- Almanya Seferi (1532): Ağabeyi Şarlken’e güvenen Ferdinand, Kanuni’ye elçi yolladı ve kendisinin Macar Kralı olarak tanınmasını istedi. Budin’i tekrar kuşattı. Bunun üzerine Kanuni, Şarlken’in Avrupa’daki üstünlüğüne son vermek ve Macar sorununu tamamen halletmek üzere Almanya seferine çıktı. Şarlken ve Ferdinand; Avusturya ve Almanya içlerine ilerleyen Kanuni’nin karşısına çıkamadı. Osmanlı Devleti’nin Doğu topraklarında sorun çıkması ve Ferdinand’ın Osmanlı Devleti ile mücadeleyi göze alamaması üzerine Osmanlı ve Avusturya arasında İstanbul Antlaşması yapıldı(1533). Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki üstünlüğü tescil edilmiş oldu. Osmanlı’nın bu üstünlüğü 1606 Zitvatorok Antlaşması’na kadar sürdü.
- Macaristan’ın Osmanlı Devleti’ne katılması (1541): I. Janos’un ölümü üzerine, yerine küçük yaştaki oğlu sigismund Macar tahtnıa çıktı. Bunun üzerine Avusturya arşidükü Ferdinand, Macaristan’ı işgal etti. Bunun üzerine Kanuni’den yardım istedi ve Kanuni tekrar Macar seferine çıktı. Bu sefer sonucunda Macaristan 3 bölgeye ayrıldı.-Kuzey Macaristan vergi ödeme şartıyla Avusturya’ya bırakıldı.
-Orta Macaristan, Erdel Beyliği adı altında Osmanlı himayesindeki Sigismund’a verildi.
-Güney Macaristan, Budin(günümüzde Budapeşte) eyaleti olarak doğrudan Osmanlı topraklarına bağlandı. - Zigetvar Seferi (1566): Kanuni Sultan Süleyman’ın katıldığı son seferdir. Avusturya’nın barışı buzarak Erdel’e saldırması üzerine Kanuni Macaristan’a yeniden sefer yaptı ve Zigetvar Kalesi kuşatıldu. Ancak kuşatma devam ederken Kanuni öldü. Ölümü gizlendi ve kale alındı.
Osmanlı-İran Savaşları (1533-1555): Bu savaşlar Osmanlı Devleti ile İran Safevi Devleti arasında yapılmıştır. Süleyman, Osmanlı kuvvetlerine önderlik etti ve 1534’te Osmanlılara Doğu Anadolu’nun kontrolünü veren Çaldıran Savaşı’nda Safevi ordusunu yendi. Osmanlıların Tebriz ve Bağdat’ı, Safevilerin ise Tebriz ve Erzurum’u yeniden ele geçirmesiyle savaşlar birkaç yıl devam etti. Osmanlılar nihayetinde galip geldi ve 1555’teki Amasya Antlaşması, Türkiye ile İran arasındaki mevcut sınırı oluşturdu.
- Irakeyn Seferi (1534): İran Şah’ı Tahmasb’ın Anadolu’daki bazı beyleri Osmanlı İmparatorluğu’na karşı kışkırtması, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da yaşanan Osmanlı-Safevi çatışması, bu seferin önemli nedenlerindendir. Sefer sonucunda Bağdat, Tebriz ve Van Osmanlı topraklarına katıldı. Osmanlılar ipekyolu kontrolü sağladı. Hint ticaret yolunun Basra bölümünde Osmanlı hakimiyeti kuruldu.
- İkinci İran (Tebriz Seferi)(1548): Irakeyn seferinden sonra Kanuni’nin İstanbul’a dönmesini fırsat bilen Tahmasb, Osmanlı topraklarına saldırdı. Van ve Tebriz’i aldı. Bu sebeple Kanuni II. İran Seferine çıktı. Van ve Tebrizi aldı. Gürcistan’daki bazı kaleleri de ele geçiren Kanuni İstanbul’a döndü.
- Üçüncü İran Seferi (Nahçıvan Seferi) (1553): Şah Tahmasb yine Kanuni’nin İstanbul’a dönmesini fırsat bilerek Muş’a kadar olan yerleri ele geçirdi. Bunun üzerine kanuni 3. kez Safeviler üzerine yürüdü. Bu sefer ile Nahçıvan ve Karabağ dolayları ele geçirildi. Ancak Şah Tahmasb, Kanuni’nin karşısına çıkmadı. Kış mevsiminin yaklaşmasından dolayı Kanuni Amasya’ya geçti. Şah Tahmasb’ın isteği üzerine Amasya’ya geçti. Şah Tahmasb’ın isteği üzerine Amasya Anlaşması yapıldı (1555).
Osmanlı-Venedik Savaşı (1537-1540): Osmanlı İmparatorluğu ile Venedik Cumhuriyeti arasında Akdeniz’in kontrolü için yapılan bu savaş. Süleyman, Osmanlı donanmasını yönetti ve 1537’de Venedik’in Korfu adasını ele geçirdi, ardından Ege Denizi’ndeki Venedik mülklerinin çoğunu fethetmeye başladı. Savaş, Doğu Akdeniz’de Osmanlı hakimiyetini kuran 1540 tarihli Konstantinopolis Antlaşması ile sona erdi.
Kaynak ve ileri okuma;