Nizam-ı Cedid (Osmanlı Türkçesi: نظام جديد), Osmanlı İmparatorluğu’nun III. Selim döneminde, 18. yüzyılın sonlarına doğru uygulamaya konulan askeri ve yönetimsel reform hareketidir. Bu reformlar, Osmanlı ordusunun modernizasyonu, askeri eğitimin güçlendirilmesi ve yönetimde etkinliğin artırılması amacıyla gerçekleştirildi.
Nizam-ı Cedid reformları, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa devletleri karşısında yaşadığı askeri gerilemenin farkına varılmasının bir sonucu olarak başlatıldı. Yeniçeri Ocağı’nın (Osmanlı ordusunun çekirdek birimi) disiplinsizliği ve modern savaş gerekliliklerine uygun olmaması nedeniyle, III. Selim, yeni bir askeri düzenin gerekliliğine inandı.
Nizam-ı Cedid’in ilk adımlarından biri, modern ateşli silahlar ve toplar üretecek yeni fabrikalar kurmaktı. Subaylara Avrupa tarzı eğitim vermek i.in yeni bir askeri akademi de kuruldu. Nizam-ı Cedid’e askere alınan askerler, modern talimler ve disiplin altına alındı.
Nizam-ı Cedid başlangıçta bir dizi başarıya imza attı. Yeni ordu, 1798-1801’deki Napolyon Savaşları sırasında Avusturyalılara ve Fransızlara karşı bir dizi zafer kazandı. Ancak Nizam-ı Cedid de bir dizi muhalefetle karşı karşıya kaldı. Yeni orduyu, geleneksel ayrıcalıklarını tehdit olarak gören Yeniçeriler de dahil olmak üzere birçok Osmanlı kurumu tarafından karşı çıktı.
Nizam-ı Cedid, 1807’de Sultan III. Selim’in tahttan indirilmesiyle sona erdi. Yeniçeriler, Selim’in halefini, Nizam-ı Cedid’i dağıtmaya zorlayan bir ayaklanma başlattılar. Nizam-ı Cedid’in sona ermesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’daki önde gelen askeri güçlerden biri olarak gerilemesine katkıda bulundu.
NizOsmanlı tarihinde kısa ömürlü bir girişim olmasına rağmen, imparatorluk üzerinde kalıcı bir etkiye sahipti. Nizam-ı Cedid’in kurulması, Osmanlı ordusunun modernizasyonu ihtiyacını ortaya koydu ve Avrupa tarzı bir ordu kurma yolunda ilk adımdı.
Nizam-ı Cedid reformları kısaca
- Yeniçerilerin Reformu: Nizam-ı Cedid, Yeniçeri Ocağı’nı modernize etmeyi amaçladı. Daha disiplinli ve modern bir ordu kurulması hedeflendi.
- Eğitim ve Teknoloji: Askeri eğitim kurumları kuruldu, Avrupa’daki askeri pratikler örnek alındı. Yeni silahlar ve teknolojiler tanıtıldı.
- Merkezi Yönetimde Reform: Yönetimde etkinlik ve verimlilik artırılmaya çalışıldı. Vergi toplama, askere alma ve genel yönetimde düzenlemeler yapıldı.
- Modern Ordu Teşkilatı: Osmanlı ordusu modern bir yapıya kavuşturuldu. Daha iyi disiplin, eğitim ve organizasyon sağlandı.
Nizam-ı Cedid reformları, zamanla Yeniçeri Ocağı’nın direnci ve bazı dış faktörler nedeniyle tam anlamıyla hayata geçirilemedi. II. Mahmud döneminde yapılan Tanzimat reformları, bu modernleşme çabalarını daha ileri götürmeye çalıştı. Ancak Nizam-ı Cedid, Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme çabalarının erken bir örneğini temsil eder ve imparatorluğun zorlu dönüşüm sürecinde bir adım olarak değerlendirilir.
Konuyla ilgili;