İridyum, kimyasal sembolü “Ir” ve atom numarası 77 olan kimyasal elementtir. Platin ailesinin bir üyesidir ve platin grubunda bulunur. İridyum, osmiyumla birlikte doğal olarak genellikle platin cevherlerinde bulunur ve genellikle osmiyum ile birlikte çıkarılır ve işlenir.
Element 1803 yılında İngiliz kimyager Smithson Tennant tarafından keşfedilmiştir. Tennant, osmiyum gibi iridyumu da platin ve platin minerallerinden izole etmiştir. Bu çalışmalar sırasında Tennant ve iş ortağı Wollaston, platin cevherinden izole ettikleri maddeleri analiz etmişler ve bu çalışma sonucunda iridyumu tanımlamışlardır.
İridyumun ismi, Yunanca “iris” kelimesinden türetilmiştir, çünkü iridyum tuzlarının renklerinin çok çeşitli olması bu ismin seçilmesine ilham kaynağı olmuştur. Zamanla kimya ve endüstride çeşitli kullanım alanları bulmuştur. Günümüzde ise özellikle yüksek sıcaklık ve aşınmaya dayanıklılığı nedeniyle bazı endüstriyel uygulamalarda kullanılmaktadır.
İridyumun Özellikleri
- Saf iridyum, parlak gümüşi beyaz bir renkte metalik bir görünüme sahiptir.
- Yoğunluğu yaklaşık olarak 22.56 gram/cm³’tür, bu da onu en yoğun elementlerden biri yapar.
- İridyumun erime noktası yaklaşık olarak 2,467°C (4,473°F) derecedir, bu da onu yüksek sıcaklıklarda kullanılabilen metallerden biri yapar.
- İridyumun kaynama noktası yaklaşık olarak 4,427°C (7,980°F) derecedir, bu da onu çok yüksek sıcaklıklarda bile sıvı halde tutar.
- Oksijenle temas ettiğinde yüzeyinde bir oksit tabakası oluşturur ve bu tabaka, metali daha fazla oksitlenmeye karşı korur. Bu nedenle iridyum, paslanmaya karşı oldukça dayanıklıdır.
Kullanım alanları
İridyumun dayanıklılığı, korozyon direnci ve yüksek erime noktası gibi özellikleri, bir dizi endüstriyel ve bilimsel uygulamada değerli kılar. Yaygın kullanım alanları:
- Yüksek sıcaklıklara dayanıklılığı ve mükemmel korozyon direnci nedeniyle, iridyum, uçak motorlarının yanı sıra uzay araçlarının ve roket motorlarının parçalarında kullanılır.
- Elektrik kablolarında kullanılan alaşımlar ve kontak noktalarının yapımında kullanılır. Ayrıca, elektrokimyasal hücrelerde ve hidrojen üretiminde de kullanılabilir.
- Katalizörlerin üretiminde kullanılır. Özellikle hidrojenasyon reaksiyonlarında ve organik sentezde katalizör olarak etkilidir.
- Yarı iletkenlerin üretiminde ve elektronik cihazlarda, özellikle de yarı iletken kontaklarında ve transistörlerde kullanılır.
- Radyoterapi cihazlarında, kanser tedavisi için kullanılan radyoaktif iridyum izotopları bulunabilir.
- Iridyum, mücevherat ve özellikle saatlerde yaygın olarak kullanılan değerli metallerden biridir.
- X-ışınları kristalografisi ve diğer bilimsel araştırmalarda kullanılan ince teller ve elektrotlarda iridyum alaşımları bulunabilir.
- Nükleer reaktörlerin kontrol elemanları ve diğer bileşenlerinde kullanılabilir.
Iridyumun bu alanlarda kullanımı, özellikle dayanıklılığı, ısıl iletkenliği ve kimyasal özellikleri nedeniyle önemlidir. Ancak, iridyum, oldukça nadir ve pahalı bir element olduğu için bazı uygulamalarda alternatif malzemeler tercih edilebilir.
Konuyla ilgili;
- Element (Saf Madde) Nedir? (Elementlerin Yapısı ve Genel Özellikleri)
- Bileşik Nedir? (Bileşiklerin Yapısı ve Özellikleri)
- Periyodik Tablo (Periyodik Sistem) Nedir? (Periyodik Sistemin Gelişimi, Özellikleri)
Dış bağlantılar;