Endoplazmik retikulum, hücrede hücre zarı ile çekirdek arasında madde taşınmasını sağlayan ince kanallıklardır. 1945 yılında Porter, elektron mikroskobu kullanarak yaptığı çalışmalarda, hücre sitoplazmasının dantel şeklinde bir ağ görünümünde olduğunu saptamıştır. Bu ağ yapı, hücrenin ektoplazmasında görülmediği için Porter ve arkadaşları buna endoplazmik retikulum (plazma içi ağı) adını verdiler. Daha sonra yapılan çalışmalarda endoplazmik retikulumun sitoplazmada bulunan bir koful sistemi olduğu ve bu sistemin bir zarla çevrili olduğu saptandı.
Endoplazmik retikulumun zarı 50-60 A° kadardır, kalınlığı hücre zarından az olduğu halde aynı yapıyı gösterir. İki koyu ve arasında açık renk tabakadan oluşur. Endoplazmik retikulum adeta bir kargo gibi hücre içi ve dışı taşımayı sağlar. Aynı zamanda bazı hücreleri depolar ve genellikle üzerinde ribozomlar bulunur. Üzerinde ribozom olanlar granüllü endoplazmik retikulum, ribozom olmayanlar ise granülsüz endoplazmik retikulum adını alır.
Granüllü endoplazmik retikulum
Granüllü endoplazmik retikulum, ağsı yapısı üzerinde ribozom taşıyan ER tipidir. Bunlar sadece protein sentezinde görevlidirler ve sentezledikleri proteinleri golgi cisimciğine taşırlar.
Granülsüz endoplazmik retikulum
Lipit (yağ) sentezinde görevli hücrelerde bulunurlar. Hücre zarı üzerinde ribozomlar bulunmaz. Hücrede bir nevi paketleme görevini üstlenirler. Granülsüz ER, aynı zamanda hücrenin bir nevi damarı olarak kullanılır ve bazı maddelerin hücre içinde dağılmasını sağlar. Bir çok metabolik reaksiyonda, karaciğerdeki metabolik reaksiyonlarda, steroid yapılı hormonların sentezinde, fosfolipid sentezinde, lipid transportunda, karaciğerdeki metabolik reaksiyonlarda, kas hücrelerinde Ca(kalsiyum) depolayarak -sarkoplazmik retikulum- kasılmada görev alır. Kas hücrelerinde bulunan tiplerine sarkoplazmik retikulum adı verilir.
Endoplazmik Retikulum Özellikleri ve Yapısı
- Endoplazmik Retikulum, alyuvarlar hariç bütün ökaryot hücrelerde bulunur.
- Hücre zarından başlayarak çekirdek zarına kadar uzanır.
- Hücre içi kanallardan ve keseciklerden oluşan bir sistemdir.
- Hücre bölünmesi sırasında eriyerek kaybolur ve bölünme tamamlandığında ise yeniden yapılır.
- Bazılarının üzerinde ribozomlar bulunurken, bazılarında ribozom bulunmaz.
Endoplazmik Retikulumun Görevleri
- Genel olarak hücreye destek olur, hücre çekirdeğinin belirli bir bölgede sabit kalmasını sağlar.
- Asidik-bazik tepkimelerin birbirinden ayrılmasını ve hücre içinde madde taşınmasını sağlar.
- Ribozomlarda üretilen proteinleri paketleyerek golgi aygıtına gönderir.
- Yağ moleküllerini sentezler.
- İlaç ve alkollerin zehirleyici etkilerini yok eder, karaciğer hücrelerinde depolanan glikojenin glikoza parçalanmasında görev alır.
- Steroit yapılı bazı hormonların sentezinde görev alır.
Ayrıca bakın;