Romantizm ya da Coşumculuk, 1830’da klasisizme tepki olarak Fransa’da ortaya çıkan ve gelişen bir edebi akımdır. Daha sonra buradan bütün Avrupa’ya yayılarak benimsenmiştir.
Bu akımın doğuşundaki en büyük etken 1789 Fransız İhtilali’dir. İhtilalin toplumsal, düşünsel ve siyasi anlamda romantizmin üzerinde ciddi etkileri olmuş, zemin hazırlamıştır. İhtilal ile birlikte krallık yıkılmış, Mostesgueu, Voltaire, Rousseau ve Diderot gibi ünlü düşünürler insan hak ve özgürlükleri için mücadele etmiş, böylelikle “Aydınlanma Çağı” adı verilen bir dönem ortaya çıkmıştır.
İnsanın yaratma/üretme özgürlüğünün önündeki her şeyi karşısına alan romantizm Victor Hugo ile ün kazanmış ve yayılmıştır. Romantikler “En iyi kural, kuralsızlıktır.” ilkesini benimsemişlerdir.
Romantizm Akımının Genel Özellikleri
- Duygu, coşkunluk ve hayal önemlidir. Sınırsız hayal gücü ile romantikler, kendilerini daha özgür gördükleri türde eserler ortaya koymuşlardır.
- Klasisizme tepki olarak ortaya çıkan romantizm, klasisizmin bütün kural ve biçimlerini yıkmıştır.
- Klasisizmin aksine Eski Yunan ve Latin mitolojisine ilgi duymamış, Hristiyanlık mucizeleri ve ulusal efsanelere yönelmişlerdir. Bu sebeple ulusallık, romantizimde aranan bir nitelik haline gelmiştir.
- Klasisizmde pek önemsenmeyen din duygusuna romantizimde geniş yer verilmiştir öyle ki romantiklerin yazdığı eserlerdeki kahramanların çoğu dindar kişilerdir.
- Eserlerde aşk, ölüm, doğa ve özgürlük konuları çık fazla işlenmiş, konular çoğunlukla tarihten ve günlük hayattan alınmıştır.
- Yine klasisizmin aksine eserlerde sadece seçkin kişiler değil, toplumun her kesiminden insanları anlatmaya çalışmışlardır.
- Romantikler, insanların duygularını ve hayallerini hayata geçirmesine önem vermişlerdir.
- Melankoli, öznellik ve kaygı romantizmde zirve yapmış; uçurumlar, ürkmüş atlar, baykuşlar ve kurukafalar gibi kavramlar romantik eserlerde sıklıkla kullanılmıştır.
- Verdikleri eserlerin toplumu düzelteceğini de düşünerek “Sanat toplum içindir.” ilkesini esas edinmiştir. Romantiklere göre insanı düzeltmek, toplumu düzeltmekle eşdeğerdir.
- Doğaya karşı büyük bir ilgi duyulmuş, uzak ülkelerin ve doğal güzelliklerin tasvirlerine geniş yer verilmiştir.
- Eserlerde kapalı ve süslü bir üslup kullanılmış; duygu yüklü ve şairane bir anlatım benimsenmiştir. Dil ve biçim mükemmelliğini önemsememişlerdir.
- Ağlayan yıldız, ürperen gece, inleyen rüzgâr gibi o dönemde alışmamış bağdaştırmalar romantizm ile birlikte önemsenmiştir.
- Romantikler, kendi kişiliklerini eserlerinde gizlemeyerek olaylar hakkındaki görüşlerini açıkça ortaya koymuşlardır.
- Eserlerde yerine karakter önemli görüşmüş, tragedya ve komedya yerine bu iki türü bazı yönleriyle birleştiren dram türü gelişmiş, tiyatro ihmal edilmiştir.
- Lirik şiir ve roman bu dönemde önem kazanmıştır.
Dünya Edebiyatında Romantizm Temsilcileri
- Voltaire (1694-1778) : Din ve ifade özgürlüklerinin yanı sıra, insan hakları konusundaki düşünceleri ve yazıları ile ünlenmiş Fransız yazar ve filozoftur. “Candide” ve “Zandig” en ünlü eserleridir.
- Victor Hugo (1802-1885) : Fransız bir yazar olan Hugo, eserleriyle romantizme büyük ün kazandırmıştır. Hernani, Sefiller, Notre Dame’ın Kamburu, Kral Eğleniyor, Cromwell, Işıklar ve Gölgeler en ünlü eserleridir.
- Jhoann Wolfgang von Goethe (1749-1832) : Yalnızca edebiyatla ilgili değil eğitim, doğa bilimleri ve felsefe başta üzere pek çok konuyla ilgili olan Alman yazardır. Şiir, tiyatro ve romanlarıyla bilinir; Divan, Faust, Genç Werther’in Istrapları en ünlü eserleridir.
- Friedrich Schiller (1759-1805) : Şair, filozof, tarihçi ve en önemli Alman dram türü yazarıdır. “Haydurlar” ve “Wilhemm Tell” en önemli eserleridir.
- Jean Jacques Rousseau (1712-1778) : Cenevreli filozof ve yazar olan Rousseau, felsefe ve toplum bilimi alanında önemli eserler vermiştir. Görüşleri, Fransız İhtilali’ni etkilemiş, devrimden sonra kurulan devletin kalkılmasında, toplumun sosyal yapısının düzenlenmesinde ve eğitim sisteminde etkili olmuştur. “Toplum Sözleşmesi” ve “İtiraflar ve Emile” en bilindik eserleridir.
- Alphonse de Lamartine (1790-1869) : “Graziella, Göl ve Şairane Düşünceler” gibi eserleriyle romantik edebiyatın en ünlü yazar ve şairlerindendir.
- Alexandre Dumas (1802-1870) : Eserlerinin 100 dile çevrilmesi sayesinde en çok okunan Fransız yazarlardan biridir. Macera türünde yazdığı tarihi romanlarıyla ünlüdür.
- Aleksandr Puşkin (1799-1837) : Rusya’nın ulusal şairi ve modern Rus edebiyatının kurucusu olarak kabul edilen yazardır. Genellikleriyle şiirleriyle bilinir. “Çingeneler” ve “Yüzbaşının Kızı” en bilindik eserlerindendir.
Türk Edebiyatında Romantizm
Tanzimat Edebiyatının ilk yıllarında romantizm akımının etkisinde pek çok yazar ve eser ortaya çıkmıştır. Bunlardan bazıları;
- Namık Kemal (1840-1888) : Türk milliyetçiliğine ilham kaynağı olmuş, Genç Osmanlı hareketi öncülerinden olan gazeteci, yazar, devlet adamı ve şairdir. Roman ve Tiyatro eserlerinde romantizm akımının etkisi bariz şekilde görülür.
- Ahmet Midhat Efendi (1844-1912) : Türk edebiyatının gerçek anlamda en popüler yazarlarındandır. Yazdığı roman ve öykülerde romantizm etkisi görülür.
- Abdülhak Hamit Tarhan (1852-1937) : Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında eserler vermiş, modern edebiyatın doğmasında etkili olan yazarlardandır.
- Recaizade Mahmud Ekrem (1847-1914) : 19. yüzyıl Osmanlı Dönemi Türk edebiyatının önemli yazarlarındandır. En bilindik eseri “Araba Sevdası” olup zaten eserin adından dahi romantizmin etkisinde kaldığı anlaşılabilir.
Ayrıca bakın;
Kaynak ve ileri okuma;