Klasisizm ya da kuralcılık, 17. yüzyılda siyasi alanda bir düzen sağlaması ve toplumsal hayatta kuralların hakim olmaya başlamasıyla birlikte Fransa’da ortaya çıkan edebiyat akımıdır.
Akıl, sağduyu ve doğanın esas alındığı klasisizm kaynaklarını eski Latin ve Yunan kaynakları oluşturur. Klasisizmde genellikle mitoloji ve tarih konuları işlenir.
Klasisizm, temellerini Rönesans aristokrasisinden alır. Özellikle tiyatro ve deneme türlerinde gelişmiştir. “Sanat sanat içindir” anlayışı hakimdir. Bu akımı kurucusu olarak kabul edilen Boileau: “Aklı seviniz, yapıtlarınız değerini akıldan alsın.” sözleri ile klasisizmin dayandığı temel ilkeyi ortaya koymuştur.
Klasisizm Türündeki Eserlerin Özellikleri
- Klasisizmde ahlaki bir amaç güdülür.
- Eser kahramanları bedensel ve ruhsal sorunları olmayan seçkin kişilerdir, sıradan insanlar eserlerde yer almaz.
- Klasikler, mükemmeliyetin geçmişte olduğunu düşündüklerinden tip olarak eski Yunan’daki tipleri tekrar işlemişlerdir.
- Yapıtlarda işlenen konunun gerçek olması değil, gerçeğe benzer olması önemlidir.
- Eserlerde insan dışındaki şeyler önemsenmemiş; dekor, giysi ve doğa ikinci planda kalmıştır. Biçim mükemmelliği esas alınmıştır.
- Klasisizmde sanat insanın iç doğasının taklididir.
- Klasik Türk edebiyatındaki gibi aynı olay birden çok kez anlatılmış, konuya değil konunun işleniş biçimine önem verilmiştir.
- Eserlerde gereksiz sözlerden kaçınılmış, sade ve ağır başlı bir üslup benimsenmiştir. Dil; açık, yalın ve soyludur. Buradaki soyludan kasıt saoylu kesimin konuşma dilinin esas alınmasıdır.
- Sanatçılar eserlerinde kendi kişiliğini gizlemiş, kendilerine özgü duygu ve tutkularını bir yana bırakmış, ortak duygulara yönelmişlerdir.
- Klasisizim eserlerinde kahramanlar dış görünüşleriyle, fiziksel özellikleriyle değil; hırs, cimrilik, kindarlık gibi ruhsal özellikleriyle ele alınır.
- Roman türü gelişme olanağı bulamamış, komedya ve tragedya önem kazanmıştır.
- Akılcılık, soyluluk, açıklık, evrensellik, ölçülülük ve idealizm, klasisizmin temel ilkelerini oluşturur.
- Eserlerde kaba ve çirkin sözlere yer verilmemiştir.
Dünya Edebiyatındaki Klasisizm Temsilcileri
- Nicolas Boileau (1636-1711) : Klasisizmin kurucusu olarak kabulen Fransız şair ve eleştirmendir. Yergi ve eleştiriler kaleme almıştır. “Şiir Sanatı” eseri ile tanınır.
- Jean-Baptiste Poquelin ya da bilinen adıyla Moliére (1622-1673) : Fransız oyun yazarı ve oyuncudur. Eserlerini gülünç gelenekler ve karakterler üzerine yazmıştır. En çok bilinen eserleri; Gülünç Kibarlar, Tartuffe, Don Juan, Zoraki Tabip, Cimri, Kibarlık Budalarsı, Scapin’in Dolapları, Hastalık Hastası, Kadınlar Okulu, Kocalar Okulu’ur.
- Jean de La Fontaine (1621-1695) : Fabl türünde verdiği eserlerle tanınmış Fransız şair ve yazardır. 12 ciltlik Fabllar eseriyle bilinir, bu eserde hayvanlar arasında geçen olaylardan hareketle kişilerin kusurlu ve eksik taraflarını dile getirir.
- Jean Racine (1639-1699) : Fransız edebiyatının önde gelen şairlerinden ve trajedi yazarlarındandır. Özellikle Yunan trajedi şairi Euripides’den etkilenmiş, Fransız klasik trajedisinin gelişmesinde büyük rol oynamıştır.
- Jean de La Bruyére (1645-1696) : Roman türünde verdiği eserlerle tanınmış Fransız yazar ve ahlakçıdır.
- Madame de La Fayette (1634-1693) : Prencesse de Cleves adlı romanıyla tanınan Fransız kadın yazardır.
- Jacques-Bénigne Bossuet (1627-1704) : Tanınmış kimseler için yazdığı övgü dolu çalışmalarıyla bilinen Fransız piskopos ve yazar. Özellikle hitabetiyle öne çıkmıştır.
- François Fénelon (1651-1715) : Fransız Roma Katolik Kilisesi başpiskoposu, ilahıyatçı, şir ve yazar olan Fénelon, Telemak Maceraları adlı eseriyle tanınır.
- Blaise Pascal (1623-1662) : Fransız fizikçi, matematikçi ve düşünürdür “Düşünceler adlı eseriyle taınınır.
- Pierre Corneille (1606-1684) : Moléire ve Racine ile birlikte 17. yüzyılın tanınmış en büyük tiyatrocularındandır. Fransız trajedisinin kurucusudur.
Türk Edebiyatında Klasisizm ve Temsilcileri
Klasisizm, Türk edebiyatı üzerinde pek etkili olmamıştır. Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Direktör Ali Bey eserleriyle klasisizmi edebiyatımıza tanıtmışlardır .
- İbrahim Şinasi (1826-1871) ; Türk edebiyatında Tanzimat’ın ilanıyla birlikte başlayan batılılaşma sürecinin en önemli yazarlarındandır. La Fontine’den çevirdiği, bir tiyatro eseri olan “Şair Evlenmesi” eseriyle tanır.
- Ahmet Vefik Paşa (1823-1891) : Osmanlı devlet adamı, diplomat, çevirmen be oyun yazarıdır. Moléire’nin eserlerinin çeviri ve uyarlamalarıyla tanınır.
- Direktör Ali Bey (1844-1899) : Moliére’den çevirdiği “Kokona Yatıyor” eseriyle tanınan tanzimat dönemi yazar ve şairidir.
Ayrıca bakın;
İleri okuma, kaynak ve dış bağlantılar;