Çözelti ya da diğer adıyla solüsyon, en az iki maddenin herhangi bir oranda bir araya getirilmesiyle ortaya çıkan homojen karışımdır. Tanımdaki homojen karışımdan kasıt; karışımın her yerinde aynı oranda çözünmüş olmasıdır.
Çözelti şeklindeki karışımlarda bir çözünen, bir de çözen kısım vardır. Çözücü kısım, çözeltide çok olan kısımdır. Çözünmüş olan kısım ise çözünen olarak adlandırılır. İdeal çözeltilerde çözünen madde, çözünme ortamında iyice çözünmüştür ve gözle görünmez(şekerli su çözeltisi). Çözünen maddenin çözündükten sonraki fiziksel özellikleri değişebilir ancak kimyasal özellikleri değişmez. Çözünen madde önceden öğütülür ve toz haline getirilirse, karıştırılırsa ya da ısıtılırsa çözünmesi kolaylaşır(sıcak çayda şeker daha hızlı çözünür). Çözünürlük sıcaklığa, çözücünün yapısına, karıştırmaya ya da çözünen maddenin yapısına bağlı olarak değişir.
Çözelti Türleri
Çözelti türleri genel olarak;
- Gaz içinde gaz,
- Katı içinde gaz,
- Sıvı içinde gaz,
- Sıvı içinde sıvı,
- Sıvı içinde katı, şeklindedir.
Bu çözeltilerden gaz içinde gaz şeklindeki çözeltilerde gazın veya buharın özellikleri önemli rol oynar. Katı içinde gaz çözelti örnekleri çok az olmakla birlikte, ısıtılarak kızartılan gümüşün oksijeni tutması örnek olarak verilebilir ancak gümüş soğuyunca oksijen serbest hale geçer.
Sıvı içinde çözünen gaz, eğer sıvı içinde kimyasal olarak bir değişikliğe uğramıyorsa sıvı içinde bir denge durumundadır. Bu çözeltinin derişimi sıcaklık ve basınca bağlıdır. Örnek olarak; havadaki oksijen ve karbondioksit suda çözünmüş halde bulunabilir. Çözeltide oksijen olduğu durumda oksidasyona; karbondioksit olduğu durumda ise pH değişikliğine sebep olur.
Sıvı içinde sıvı çözeltilerinde her zaman iki sıvının birbiriyle tam olarak karışması beklenmez. Bununla birlikte her oranda karışan sıvılar vardır; etanol-su, su-gliserin, alkol-eter gibi. Etanol ve su birbirleriyle her oranda karışır. Su-gliserin karışımı ilaçların hazırlanmasında kullanılır. Ancak su-eter, su-kloroform gibi birbirleriyle karışmayan sıvılar da mevcuttur.
Bir diğer çözelti türü olan sıvı içindeki katı çözeltisi, sıvı içindeki katının çözünürlüğünde karıştırma, sıcaklık, pH’ı değişimi, katı maddeyi öğütme gibi pek çok faktör etkilidir. Bu etkenler uygun şekilde değiştirildiğinde çözünürlük arttırılabilir.
Ayrıca bakın;
Kaynak ve ileri okuma için;
- http://e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/tebakademi/modern_farmasotk/14.pdf