Bilgi herhangi bir nesne üzerinde daha önceki tecrübelerimize dayanarak edindiğimiz fikirdir. Akt ise felsefede süje ve obje arasında kurulan bağdır. Bu tanımlardan yola çıkarsak bilgi aktı özneden objeye yönelen bilgi edinme amaçlı bir bilinç etkinliğidir ve Algılama, anlama (kavrama) ve açıklama türünde olabilir. Örnek verecek olursak;

  • “Karşı duvarın dibinde ki masanın rengi mordur.”

şeklinde yapılan bir önermenin bilgisi algılarımız yoluyla elde ettiğimiz bir bilgi türüdür. Algılama yoluyla ile elde edilen bilgiler, somut nesneler üzerine yaptığımız duyu deneyleri sonucunda elde edilir.

Bilgi Aktı Türleri

Algılama Aktı Nedir?

Çevremizde algıladığımız ve çevremizdeki şeylere ilk olarak yöneldiğimiz akt çeşitidir, beyinin algıları kullanarak bilgi edinmesinidir. Algı aktımız duyu organlarımız vasıtasıyla gördüğümüz, duyduğumuz, kokusunu ya da tadını aldığımızda edindiğimiz tecrübeyi yorumlayışımız sırasında gerçekleşir. Özne ile somut varlıklar arasında fiziksel bir bağ kurulabilir. Yine örnek verecek olursak;

Künefe yediğimizde künefenin tatlı bir yiyecek olduğu bilgisine algılarımız ile ulaşırız. Önümüzden geçen bir arabanın siyah ya da beyaz olduğunu görme, gittiğimiz bir düğünde çalan telli turnam selam götür sevdiğimin diyarına türküsünü duyma, yanar vaziyetteki sobanın sıcaklığını ise dokunma ya da sobaya yaklaşırken temas ettiğimiz sıcak hava yoluyla algılarız. Algı aktı gerçekleşirken duyu organlarımız birlikte çalışır. Verdiğimiz örneklerden de anlaşılabileceği gibi nesnelerin renk, şekil, düzen ve kokularını algı aktımız ile algılarız.

Düşünme Aktı Nedir?

Beyimiz sadece gözle görünür ve elle tutulur, yani somut varlıkları algılayarak onlar hakkında bilgi edinmez. Bazı sayı, kavram ve geometrik şekiller gibi soyutlukları da modelleyebilir. Gerçekleştirilen bu modelleme ve varsayım süreci düşünce olarak adlandırılır. Düşünceler somut varlıkları içine alırken düşünsel/soyut varlıkları da içine alabilir. İnsanın düşünceleri yoluyla bir şeyleri kavraması düşünce aktı sayesinde gerçekleşir ve tüm varlık alanlarını kapsar.

Çevremizde gördüğümüz veya çıplak gözle göremediğimiz her şey gerçek varlık alanına aittir ve algılarımız ile bilinebilir. Sayılar, geometrik şekiller ve cebir denklemleri gibi ideal (herhangi bir şeyin olması gereken şekli) varlık alanına ait olan şeyler ise ancak düşünce ile kavranabilir. Buna olarak; 2+2=4 gibi matematiksel bir işlemde iki tane ikinin toplamının dört etmesi gerektiği bilgisine düşünerek ulaşmak gösterilebilir.

Anlama Aktı Nedir?

Anlamak gerçek bir olgunun hangi amaç ile yapıldığını kavramaktır. Anlama aktı gerçeği bütünüyle sezgisel ya da zihinsel olarak kavramaktır. Özne (kişi) gerçek olan varlığı kavrayıp anlayabilir. Anlama akt gerçeği bütünüyle kavramayı gerektirdiğinden sezgisel ya da zihinsel içerikli olabilir. Buna örnek olarak; bir kişinin gözlerine bakarak, onun gözlerindeki hüzünden üzgün olduğunu ya da kızgın olduğunu söylemese bile duruşundan kızgın olduğunu anlamak anlama aktı ile mümkündür.

Açıklama aktı Nedir?

Açıklama, öznenin nesne hakkında olan bilgileri, neden ve gerekçeleri anladıktan sonra bunlar hakkında adım adım vardığı sonuçtur. Açıklama aktı mantıksal bir bilgi türüdür ve birşey hakkında ilk bilgiden kalkarak son bilgiye doğru giden bir sıra içerir. Yağmur sularının nasıl oluştuğunu ve yeryüzüne yağdığını açıklamak gibi.


Ayrıca Bakın;