Bakır (Cu); periyodik sistemin 5. periyot 1B geçiş grubunda yer alan, metalik kahverengi renkli, 29 atom numarasına sahip, metal bir kimyasal elementtir. Dünya’nın hemen hemen her yerinde bulunması sayesinde geniş çaplı bir üretime sahiptir. Elektriği diğer bütün metaller içinde gümüşten sonra en iyi ileten metal olması ve pirinç, bronz gibi alaşımlar yapması gibi sebeplerle endüstriyel önemi çok yüksektir. Simyacılar tarafından Venüs simgesi ile gösterilmiştir.
Roma İmparatorluğu’nda bakır ihtiyacı Kıbrıs’tan sağlandığı için, bu metale “aes сyprium, (Kıbrıs’ın metali)” adı verilmiş, elementin çoğu dildeki ismi de buradan türemiştir.
Kimyasal Özellikleri
- Erime Noktası: 1357,77 °K, 1084,62 °C
- Kaynama Noktası: 2835 °K, 2562 °C
- Elektron Dizilimi: Ar 3d10 4s1
Bakır, gümüşten sonra ısı ve elektriği en iyi ileten ve dünyanın her yerinde bulunması sebebiyle gümüşten daha ucuz sınai madendir. Çok sert olmadığından kolaylıkla tel ve levha haline getirilebilir. Atmosferdeki oksijen gazı(O2) ile tepkimeye girer. Açık havada yüzeyi aşınmaya uğrar ve bakır pası adıyla bilinen koruyucu, bazik karbonat tabakasıyla kaplanır.
Sirke ve yağlı maddeler ile etkileşiminde zehirli tuzlar açığa çıkarır. Bu nedenle mutfak eşyası olarak kullanımında tedbirli olmak gerekir. Kızıl renkli olacak kadar ısıtılırsa siyahlaşarak oksit verir; kükürt buharının ve klorun içinde yanar, derişik ve kaynak sülfürik asit bakır üzerinde etki gösterir, sulandırılmış nitrik asitte kolaylıkla erir.
Bakır cevherleri doğada serbest ya da bileşik olarak bulunabilir. Kalkoporit (bakır, demir, sülfür minerali) ve bornit mineral cevherlerine ergitme, yıkama ve elektroliz yöntemleri uygulanarak elde edilir. Bakırın oksitli cevherleri atakamit, azurit, krizokol, kuprit, malahit, melakonit; sülfürlü cevherler ise enargit, bornit, pirit ve tedraedrit’dir. Genellikle kaya, toprak, deniz bitkilerinin külleri, deniz mercanları, okyanus çamuru gibi alanlarda bulunur.
Günümüzde 400’den fazla bakır alaşımı yaygın olarak kullanılmaktadır. Pirinç ve bronz alaşımları takılarda, nikel ve alüminyum alaşımları da madeni para üretiminde kullanılır. Elektrik ve ısı iletkenliği çok yüksektir, aşınma ve korozyona karşı oldukça iyi direnç gösterir. Hidroklorik asit, nitrik asit ve sülfürik asit gibi asidik maddelerle reaksiyona girer.
Kullanım Alanları
Bakırın iyi bir ısı ve elektrik iletkeni olması sebebiyle endüstride yaygın bir kullanım alanına sahip olduğunu belirttik. Bunların yanında
Bakır-Asetat alaşımı; mantar öldürücü, tekstil boyaları ve bazı organik reaksiyonlarda katalizör(tepkime hızlandırıcı) olarak
Bakır-Arsenat alaşımı; böcek öldürücü kimyasallar, ahşap koruma ürünlerinde
Bakır-Karbonat alaşımı; boyalar, vernikler, seramik ürünleri, pigment olarak
Bakır-Klorür ; fotoğrafçılık, koku giderciler, organik kimyasallar ve petrol ürünlerinde katalizör görevinde
Bakır-Oksit bileşiği; suni ipek, seramik, renkli cam, kimyasallarda katalizör olarak
Bakır-Sülfat alaşımı; Ticari olarak en önemli bileşik olup, zirai ilaçlar, suni ipek, parazit giderici, boya, deri ve ahşap ürünlerinde yaygın kullanılır.
Ayrıca bakın;
Kaynak ve ileri okuma;
- http://megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Oksi-gaz%20Ile%20Bak%C4%B1r%20Ve%20Ala%C5%9F%C4%B1mlar%C4%B1n%C4%B1n%20Kayna%C4%9F%C4%B1.pdf
- Bakır – Vikipedi (wikipedia.org)