Kas, toplam vücut ağırlığımızın yaklaşık olarak yarısını oluşturan, iskeleti sararak vücuda esas şeklini veren ve eklemlerle birlikte hareketi sağlayan, kasılıp gevşeyebilen liflerden oluşan yapılardır. İnsanda yaptığı işe göre farklılaşmış 600’den fazla kas vardır. Kas dokusu uyaranlara tepki verme, gerektiğinde kasılıp gevşeyebilme ve uyaranların iletebilme, kasılma, uzama ve esneme gibi yeteneklere sahiptir.
Kasların Yapısı ve İşlevleri
Kaslar miyofibril adı verilen çok sayıda ince kas lifinden oluşur. Kas liflerinin membranında sarkolemma, sitoplazmasına ise sarkoplazma adı verilir. Kas hücrelerinde enerji ihtiyacı fazla olduğundan sitoplazmada kasılmayı sağlayan çok sayıda mitokondri yer alır.
- Vücudumuzda gerçekleşen her hareketi farklı kaslar sağlar. Duruş ve hareketimizden sorumlu olan iskeletin üzerindeki kaslar kiriş(kırmızı kasların ucunda bulunan beyaz renkli, sağlam ve kası kemiğe bağlayan kısım) adı verilen yapılarla kemiklere bağlıdır.
- Vücudumuzun en güçlü kası kalptedir. Kalp sürekli kasılıp gevşeyerek yediğimiz besinlerden aldığımız vitamin ve mineralleri vücuttaki tüm hücrelere ulaştırır ayrıca kan basıncını dengeler.
- Düz kaslar sindirim, boşaltım ve üreme sistemlerinin hareketini sağlar.
- İskelet kası vücutta lenf akımına yardımcı olur. Kas hareketlerinin büyük çoğunluğu isteğimiz dışında gerçekleşir.
Yaşam için gerekli görevlerin gerçekleştirilmesi için kaslar büyük önem taşır.
Kasların Kasılması
Kasların kasılmasında başta kalsiyum ve magnezyum olmak üzere çeşitli minerallerin etkin rolü vardır. Kasın kasılması, miyozin moleküllerinin başında oluşan çağraz köprülerin aktin miyofilamentini çekmesi ile oluşur. Kasılan kasın boyu kısalır ve böylece bağlı olduğu kemiği çekerek iş yapmış olur.
Kasılma olayının enerji kaynağı öncelikli besinlerden alınan karbonhidrat, yağ ve proteinlerin oksidatif yıkımından elde adilen ATP’dir. Ancak vücuda besin girmediğinde ATP’yi oluşturabilmek için gereken enerji, kasta depolanmış glikojenden(yağ) elde edilir.
Kasılma tipleri;
- İzometrik kasılma: Bu kasılma tipinde kasın boyunda önemli bir değişiklik gerçekleşmez.
- İzotenik kasılma: Belirli bir yüke karşı yapılan ve kas boyunda kısalma görülür.
- Tetanik kasılma: uyarıların hızlı bir şekilde tekrar edilmesi sonucunda kasın gevşemeden sürekli kasılmasıdır; kas spazmı ve kramp.
Kas Tipleri
Omurgalıların kas sisteminde üç ana tip kas grubu vardır;
- İskelet kasları
- Düz kaslar
- Kalp Kası
İskelet kasları (çizgili kaslar, istemli kaslar)
İskelet etrafında bulunan, vücudun hareketini sağlayan ve istemli olarak hareket ettirebildiğimiz kaslardır. Bu kaslar tüm kas boyunca uzayan ve miyofibrillerden meydana gelen liflerden oluşur. Her miyofibrilde yan yana uzayan aktin ve miyozin filamentleri bunulur. Bu filametlerin dizillişinden dolayı bir koyu bir açık bölge oluşturarak miyofibrilin enine çizgili görünmesini sağladığından çizgili kaslar olarak adlandırılırlar. İstemli olarak hareket ettirebildiğimiz her kas bu kas grubuna aittir; yüz kasları, kol kasları, bacak kasları gibi.
Düz kaslar
Çalışması otonom sinir sistemine bağlı olduğundan isteğimiz dışında, kendiliğinden çalışan kaslardır. Vücutta en çok sindirim, dolaşım, solunum gibi içi boşluklu sistemlerde bulunur ve iskelete bağlı değildir. Barsak duvarları, damar duvarı, rahim kasları gibi iç organlarda bulunurlar ve uzun süre yorulmadan kasılmalarını sürdürebilirler.
Kalp kası
Sadece kalpte bulunan kaslardır. Miyofibrillerin dizilişi bakımından iskelet kasına, istemsiz kasılması açısından ise düz kasa benzer. Kalp kası hücrelerinde bol miktarda mitokondri bulunduğundan kasın devamlı çalışmasını sağlar. Kalp kası lifleri dallanmış ve birbiri içine geçmiş şekildedir.
Vücudumuzdaki Kaslar
Mimik ve Çiğneme kasları; Yüz ve mimiklerimizin belirginleşmesini sağlayan; “gülümseme, konuşma, çiğneme gibi” kaslardır. Yüz ile ilgili tüm ifadelerin oluşmasını sağlarlar.
Boyun kasları; Başın hareketini sağlayan kaslardır.
Sırt kasları; Omuzu ve kolun rotasyonunu (kendi etrafında dönmesini) ve addüksiyonunu (orta hatta yaklaşmasını) sağlayan kaslardır.
Göğüs kasları; Göğüste farklı kısımları hareket ettirmek için üç adet kas grubu bulunur;
- M.pectoralis major, göğsümüzdeki yüzeysel kastır.
- M.pectoralis minör, göğsün yukarı kısmında ve derinde bulunur.
- Diyafram, göğüs kafesini kapatan, göğüs ve karın boşluğunu birbirinden ayıran ince bir kastır. Kasıldığında göğüs boşluğunu genişletip büyüterek nefes almayı sağlar.
Karın kasları; Diyaframın solunum olayındaki hareketini, işeme, ıkınma ve doğum olayı ile belin öne ve yana eğilmesi gibi görevleri yerine getiren kaslardır.
Omuz ve kol kasları; Omuz ve kolun hareketlerini kontrol eden kaslardır.
Leğen ve uyluk kasları; Uyluk kemiğini büken, eklem açısını artıran ve azaltan, tüm hareketlerini sağlayan kaslardır.
Bacak ve ayak kasları; Bacak kasları vücudumuzdaki en büyük kaslardır, ayak ve parmakların hareketlerini sağlar.
Kaynak ve ileri okuma;