Varantlar, finansal piyasalarda alım veya satım hakkı veren türev ürünlerdir. Temelde, bir varant sahibine belirli bir varlığı (genellikle hisse senedi, endeks, emtia) belirli bir fiyattan belirli bir tarihe kadar alım veya satım yapma hakkı tanır. Varantlar, yatırımcılara piyasadaki fiyat değişikliklerine karşı korunma (hedge), spekülasyon veya portföy çeşitlendirmesi gibi stratejileri uygulama imkanı sunar. İşte varant çeşitleri ve özellikleri:
- Alım Varantları (Call Options): Alım varantları, sahiplerine belirli bir varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan belirli bir tarihe kadar alma hakkı verir. Eğer piyasa fiyatı varantın uygulama fiyatının üzerine çıkarsa, alım varantı sahibi kâr elde eder. Eğer piyasa fiyatı uygulama fiyatının altında kalırsa, varantın değeri düşebilir.
- Satım Varantları (Put Options): Satım varantları, sahiplerine belirli bir varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan belirli bir tarihe kadar satma hakkı verir. Eğer piyasa fiyatı varantın uygulama fiyatının altına düşerse, satım varantı sahibi kâr elde eder. Eğer piyasa fiyatı uygulama fiyatının üstünde kalırsa, varantın değeri düşebilir.
Varantların Özellikleri:
- Uygulama (Strike) Fiyatı: Bu, varant sahibinin belirli bir varlığı alabileceği veya satabileceği fiyattır. Uygulama fiyatı, varantın değerini ve potansiyel kâr veya zararı etkiler.
- Vade Tarihi: Varantın sona ereceği tarihi ifade eder. Vade tarihine kadar alım veya satım hakkı kullanılmalıdır. Vade sonunda varantın değeri sıfıra düşer.
- Varant Tipi: Alım veya satım varantı olmasına bağlı olarak yatırımcının sağladığı hak değişir.
- Varantın İçsel Değeri: İçsel değer, varantın uygulama fiyatı ile piyasa fiyatı arasındaki farktır. Alım varantlarında içsel değer, piyasa fiyatının uygulama fiyatının üzerinde olduğu durumda oluşur. Satım varantlarında ise piyasa fiyatı uygulama fiyatının altında olduğunda içsel değer oluşur.
- Varantın Zaman Değeri: Varantın içsel değerinin dışında kalan kısmına “zaman değeri” denir. Zaman değeri, varantın vade sonuna kadar sahip olunan zaman süresine bağlı olarak değişir.
- Teminat ve Marjin Gereksinimi: Varantların satın alınması için gerekli olan teminat veya marjin gereksinimi, işlem yapılacak olan varantın tipine ve koşullarına bağlı olarak değişir.
- Likidite: Likit varantlar, daha düşük alım-satım farkları ve daha yüksek işlem hacimleriyle yatırımcılar için daha avantajlı olabilir.
Varantlar, türev ürünler olduğu için piyasa koşulları, volatilite ve diğer faktörler nedeniyle risklidir. Varant işlemleri yapmadan önce iyi bir finansal okuryazarlığa sahip olmak ve varantların işleyişini iyi anlamak önemlidir.