Potasyum (K); periyodik sistemin 5. periyot 1A grubunda yer alan, 19 atom numarasına sahip katı bir metaldir. Yer kabuğunda %1.5 oranında bulunur ve çokluk açısından yedinci sıradadır. Doğada saf halde değil genellikle silvin (KCl) ve karnalit (KCl-MgCl2-6H2O) şeklinde bulunur.
Elektropozitif olduğundan diğer minerallerden saf olarak elde etmek oldukça zordur. Potasyum tuzları eski göl ve deniz yataklarında bulunur, okyanuslar da diğer önemli potasyum kaynağıdır.
Potasyum adını potas olarak da bilinen ve saflaştırıldığı potasyum karbonattan almıştır; Arapça: al qalija → Latince: kalium, İngilizce; “potash ‘bitki külünden elde edilen kimyasal madde, potasyum karbonat’ sözcüğünden türetilmiştir.
Potasyum Elde Edilme Yöntemleri
Saf potasyum (metal haldeki) KCl ya da KOH’nin elektroliziyle elde edilir. Potasyum KOH’den Davy prosesine göre elektrolizle ayrıştırılır. Ayrıca ergimiş KCl’nin sodyum metali ile tepkimesinden elde edilir.
- Na + KCl → K + NaCl
Ayrıca ısısal metotlarla da potasyum klorürden üretimi de mümkündür.
Potasyumun Özellikleri
- Erime Noktası: 335.53 °K – 63.38 °C
- Kaynama Noktası: 1032 °K – 759 °C
- Elektron Dizilimi: Ar 4s1
Potasyum, fotoğrafta da göreceğiniz üzere gümüş beyaz renkli ve bıçakla kesilebilecek kadar yumuşak, alkali bir metaldir. Taze kesilen potasyumun parlak yüzeyi hava ile temas ettiğinde tepkimeye girerek matlaşır. Metal oksit oluşumu ve hidroksit korozyonunun önlenmesi amacıyla havasız ortamlarda saklanır.
Deniz suyunda ve pek çok mineralde diğer elementler ile birleşik olarak bulunur. Havada hızla oksitlenir. Kimyasal olarak pek çok açıdan sodyuma benzese de yaşayan organizmalarda, özellikle de hayvan hücrelerinde, sodyumdan farklı muamele görür.
- 2 K (k)+ 2 H2O (s) → H2 (g)+ 2 KOH (k) (saf potasyumun su ile tepkime formülü)
Diğer alkali metaller (1A grup elementleri) gibi su ile şiddetli tepkimeye girerek hidrojen açığa çıkarır. Potasyum bileşikleri aleve mor renk verir ve bu özelliği maddelerde potasyum olup olmadığını anlamak için kullanılır. Su içerisinde renksiz olup sudaki potasyum tadıyla tespit edilebilir; seyreltik çözeltileri tatlı, derişik çözeltileri ise ekşi, bazik veya tuzludur.
Potasyum, sodyum ile benzer özellikler taşıdığından sodyumun kullanıldığı bütün alanlarda kullanılır. Az miktarda su ile bile hızla reaksiyona girdiğinden NaK alaşımı ısı iletimi ve kucu çözücü elde etmek amacıyla, damıtma işlemi yapmadan önce kurutucu olarak kullanılır.
Potasyumun İnsan Sağlığına Faydaları
Potasyum kalp, kaslar ve sinir sistemi sağlığı için önemli minerallerdendir. Bazı faydaları;
- Yüksek miktarda potasyum içeren besinler hipertansiyon ve kalp krizi riskini azaltır.
- Sodyum ile birlikte vücudun asit-baz dengesini kurar, hücrelerdeki akıcılığı sağlar.
- Böbrek ve glüsit metabolizmasının çalışması için gereklidir.
- Böbrek taşı oluşumu ve kemik erimesini önler.
- Vücutta bir elektrolit olarak hizmet verir ve elektrik yüklerine yardımcı olur.
Konuyla ilgili;
Dış bağlantılar;