Nureddin Batruci, İslam dünyasının astronomi alanında araştırmalar yapan alimlerindendir. Eserleriyle astronomi tarihinde bir devir açmış, modern astronominin temeli olan Helyo Sentrik Gezegen Sistemi’ni ilk defa kendisi kurmuştur.
Batruci’nin doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Doğum yerinin ise İspanya’nın güneyindeki Endülüs Bölgesi’nde, Cordoba’nın kuzeyindeki bir dağlık alanda, Pozoblanco’da yer alan Los Pedroches olduğu sanılmaktadır. Batruci, İspanya’daki İşbil’de (İşbil’in bugünkü adı Seville’dir) yaşadığı için, El-İşbili lakabıyla anılmıştır. Avrupalılar ise onun ismini; Latince olarak Alpetragius şeklinde değiştirmiş ve bu isimle tanımışlardır.
Batruci döneminin ünlü tabiplerinden olan İbn-i Tufeyn’in öğrencisidir. Kitabında yazılanlardan anlaşılacağı üzere engin bir tarih ve astronomi bilgisine sahiptir. Astronomiyi, döneminin önde gelen Müslüman astronomi bilginlerinden El-Bettani, Ez-Zerkali ve Cabir bin Eflah’ın kitaplarından öğrenmiştir.
Nureddin Batruci’nin tek bilinen kitabı Kitab fi’l-hey’e (Astronomi Prensipleri) dir. Batruci Arapça olarak hazırladığı bu eserini 1185 yılında tamamamıştır. Etkileri yüzyıllar boyunca devam eden kitap, çağlar boyunca Avrupalı bilim adamlarına rehberlik etmiş, Hristiyan e Yahudiler tarafından da alanında kaynak olarak kabul edilmiştir.
Batruci, Allah’ın Kuran’da bildirdiği astronomi ile ilgili ayetler üzerine de çalışmalar yapmıştır. Batruci;
- bütün gezegenlerin iki kutuplu olduğunu,
- gök cisimlerinin hareketlerinin, doğudan batıya doğru olduğunu,
- tüm gök cisimlerinin, gerçek ve aklın kavrayabileceği şekilde var olduklarını,
- gök cisimlerinin hareketinin kutuplar etrafında olduğunu,
- gezegenlerin günlük dönüşe sahip olduğunu,
- yıldızların, eşit zamanlarda eşit olmayan kavisler yaptığını,
- yıldızlar küresinin üç hareketinin bulunduğunu bildirerek, bunların birincisini boylam, ikincisini eylem, üçüncüsünü günlük olarak nitelendirmiştir.
Hareketi, yer değişimi yanında hız ve enerjinin bir fonksiyonu olarak açıklamıştır.
Gezegenleri yeniden tarif etmiş, Merkür’ü Güneş’in üstünde, Venüs’ü Güneş’in altında düşünmüştür.
Tüm bu düşünce ve tespitler kendisinden önce öne sürülenlerden farklılık göstermiştir. Hatta çoğu Batlamyus’un veya Platon’un ortaya koyduklarının tam tersini ifade etmektedir. Batruci’nin yeni sistemi, Batlamyus’un sisteminin yerini almış ve modern astronominin temelini oluşturmuştur. Yalnız astronomiyi değil, Ortacağ boyunca, tabiat bilimlerini ve batı felsefesini de etkilemiştir.
Kaynak ve ileri okuma için;