Menkul kıymet, finansal piyasalarda alınıp satılabilen ve bir değeri temsil eden finansal araçlardır. Menkul kıymetler, bir şirketin hisse senedi, bir devletin tahvili veya bono gibi çeşitli varlık türlerini kapsayabilir. Bu araçlar, yatırımcılara bir şirkete, devlete veya diğer kuruluşlara yatırım yapma veya borç verme imkanı sağlar.
Menkul Kıymetlerin Özellikleri
Menkul kıymetler, finansal piyasalarda işlem gören ve yatırım amacıyla alınıp satılan değerli evraklardır. Bu kıymetler, şirketlerin sermaye ihtiyaçlarını karşılamak, yatırımcılara getiri sağlamak ve yatırımcıların portföylerini çeşitlendirmek gibi amaçlarla kullanılır. İşte menkul kıymetlerin temel özellikleri:
- Çeşitlilik: Menkul kıymetler farklı türlerde ve özelliklerde olabilir. Örneğin, hisse senetleri, tahviller, bonolar, pay senetleri gibi farklı menkul kıymet türleri bulunmaktadır.
- Temsil Etme: Menkul kıymetler, sahiplerine bir şirketin veya kuruluşun varlıklarına, gelirlerine veya haklarına dair mülkiyet veya alacak hakkı sağlar. Örneğin, hisse senetleri şirketin sahipliğini temsil ederken, tahviller borç senetleridir ve şirketin borç yükümlülüğünü yansıtır.
- Alınıp Satılabilirlik: Menkul kıymetler, finansal piyasalarda alınıp satılabilirler. Bu likidite, yatırımcıların istedikleri zaman yatırımlarını nakde dönüştürebilmelerini sağlar.
- Getiri: Menkul kıymetler yatırımcılara getiri sağlar. Hisse senetleri temettü gelirleri ve hisse değerinin artmasıyla yatırımcılara kazanç sağlayabilirken, tahviller faiz geliri sunar.
- Risk: Menkul kıymetlerin getirisi genellikle riskle ilişkilidir. Hisse senetleri daha yüksek potansiyel getiri sağlarken daha yüksek risk taşıyabilirken, tahviller daha düşük getiri sağlar ancak daha düşük risk taşırlar.
- Vadesi: Menkul kıymetlerin bazıları belirli bir vadeye sahiptir. Tahviller gibi borç senetleri genellikle belirli bir süre sonunda anapara ve faiz ödemeleri yapar. Hisse senetleri ise vade olmadan sürekli olarak elde tutulabilir.
- Kredi Derecelendirmesi: Bazı menkul kıymetler, kredi derecelendirme kuruluşları tarafından değerlendirilir ve belirli bir kredi notu alırlar. Bu notlar, menkul kıymetin ihraççısının kredi kalitesini ve geri ödeme yeteneğini yatırımcılara gösterir.
- Dividends and Interest: Hisse senedi sahipleri, şirketin karından pay alabilirler (temettü). Tahvil sahipleri ise belirli aralıklarla faiz ödemesi alırlar.
- Haklar: Menkul kıymet sahipleri, şirketin yönetimine katılma, karar alma, oy kullanma ve bazı durumlarda özel haklara sahip olabilirler.
- Piyasa Fiyatı: Menkul kıymetlerin piyasa fiyatları arz ve talebe göre belirlenir. Piyasa koşulları, şirket performansı, ekonomik faktörler gibi etmenler fiyatları etkiler.
Menkul kıymetlerin bu özellikleri, yatırımcıların risk-getiri tercihlerine ve finansal hedeflerine göre portföy oluştururken seçim yapmalarına yardımcı olur. Yatırım yapmadan önce piyasa ve yatırım araçlarını iyi bir şekilde anlamak önemlidir.
Menkul Kıymet Çeşitleri
Menkul kıymetler, bir şirketin, devletin veya diğer kuruluşların sermaye sağlamak veya borçlanmak amacıyla piyasalarda çıkardığı finansal araçlardır. Yatırımcılar, bu menkul kıymetleri satın alarak bu kuruluşların gelirlerine veya geri ödemelerine sahip olurlar. İşte yaygın menkul kıymet türlerinden bazıları:
- Hisse Senetleri (Hisse Senedi): Bir şirketin sermayesinin belirli bir kısmını temsil eden hisse senetleri, sahiplerine şirketin sahipliği konusunda haklar verir. Hisse senedi sahipleri, şirketin kârından pay alabilirler (temettü), oy kullanabilirler ve varlık değerlemesinde pay sahibi olurlar.
- Tahvil: Tahviller, şirketler veya devletler tarafından borçlanmak amacıyla ihraç edilir. Bir tahvil sahibi, ihraç eden kuruluşa borç vermiş olur ve belirli aralıklarla faiz (kupon) alır. Tahvilin vadesi sona erdiğinde, nominal değer sahibine geri ödenir.
- Repo (Repurchase Agreement): Repo, bir varlığın (genellikle tahvil) satılması ve belirli bir süre sonra aynı varlığın geri alınması işlemidir. Repo işlemleri, kısa vadeli fon ihtiyacını karşılamak veya likiditeyi artırmak için kullanılır.
- Fon Katılım Payları (Yatırım Fonu): Yatırım fonları, bir grup yatırımcının paralarını bir araya getirip profesyonel yöneticiler tarafından yönetilen menkul kıymet portföylerine yatırdıkları finansal araçlardır. Yatırım fonları, hisse senetleri, tahviller, emtialar gibi çeşitli varlıkları içerebilir.
- Opsiyonlar: Opsiyonlar, sahibine belirli bir varlığı (genellikle hisse senedi veya döviz) belirli bir fiyattan belirli bir tarihte satın alma veya satma hakkı veren, ancak zorunlu kılmayan sözleşmelerdir. Alım opsiyonu (call option) ve satım opsiyonu (put option) olmak üzere iki türü vardır.
- Vadeli İşlemler (Futures): Vadeli işlemler, belirli bir varlığı belirli bir tarihte belirli bir fiyattan alma veya satma yükümlülüğünü içeren sözleşmelerdir. Vadeli işlemler, spekülasyon, risk yönetimi ve türev ürünlerin ticareti için kullanılır.
- Eurobond: Bir ülkenin dışında, başka bir ülkenin veya uluslararası bir kuruluşun kendi para birimi dışındaki bir para birimi cinsinden ihraç ettiği tahvillere denir.
- Mortgage-Backed Securities (MBS): Gayrimenkul ipoteğine dayalı menkul kıymetler, ipotek borçlarına dayalı olarak oluşturulan ve piyasada işlem gören finansal araçlardır.
Bu, sadece menkul kıymet türlerinin birkaç örneğidir. Finansal piyasalar, birçok farklı menkul kıymet türünü içerir ve bu türler sürekli olarak gelişebilir.