Koful, hücre içinde atık madde, su ve gıda depolayan kese şeklindeki yapılardır. Bitki ve hayvan hücrelerinin her ikisinde de bulunurlar ancak, bitki hücrelerinde hayvan hücrelerine göre daha büyüktür.
Hücre içi osmotik basınç ve pH’ı ayarlar. Koful içindeki su, turgor basıncı oluşturarak hücreye diklik ve direnç verir. Metabolizmanın aktiflik derecesini belirler. Hücre içinde bulunan koful miktarı çok ise metabolizma yavaşlar.
Özellikleri
- Tonoplast adı verilen tek zarla çevrili organeldir.
- Prokaryot hücrelerde bulunmaz.
- Bitki hücrelerinde oluşan zehirli atıklar kofulda depo edilerek yaprak dökülmesiyle uzaklaştırılır.
- Bitkilerde kofulda biriken antokyan adlı madde çiçek renklerinin oluşumunda etkilidir.
Görevlerine koful çeşitleri
Besin kofulu
Besin kofulu, fogositoz ve pinositoz esnasında hücre içine alınan besinin hücre zarı ile çevrilmesiyle oluşur. Amip, öglena ve paramesyum şeklinde tek hücreli ökaryot canlılarda bulunur. Ayrıca kandaki akyuvarların mikroorganizmaları yutması sonucunda da oluşur.
Sindirim kofulu
Sindirim kofulu, besin kofulunun lizozom ile birleşmesi sonucu oluşur. Bu kofulda endositoz ile hücre içine alınan besinin sindirim yapılır ve sindirim sonucu oluşan monomerler, hücre sitoplazmasına geçirileren kullanılması sağlanır.
Salgı Kofulu
Golgi aygıtında üretilen salgılar ile aktiflik kazanan enzimler paketlenerek hücre dışına atılır. Bu olayı gerçekleştirmede görevli koful salgı kofuludur. İnsanlarda pankreas ve türükürk bezi gibi benzer yapılar, salgılarını salgı kofulu ile hücre dışına gönderir.
Boşaltım Kofulu
Sindirim kofulunun içinden hücrenin gereksinim duyduğu maddeler sitoplazmaya alındıktan sonra koful içinde atıkları kalır. Atıklar ile dolu olan bu kofula boşaltım kofulu denir. Atıklar boşaltım kofulunun yardımıyla ekzositoz ile hücreden uzaklaştırılır. Amip, öglena ve paremesyum gibi tek hücreli canlıların simdirim atıklarını eskzositoz ile hücrelerinden uzaklaşmasına yardımcı olan kofuldur.
Kontraktil Koful
Kontraktil kofullar amip, öglena ve paramesyum gibi tek hücreli canlılarda bulunur. Bu canlılar tatlı suda yaşadıklarından osmoz sonucu canlının sitoplazması su ile dolar. Eğer canlı bu suyu vücudundan uzaklaştıramazsa patlar. Kontraktil koullar bu canlılarda sitoplazmaya giren suyu hücre dışına atar ve böylece canlının patlamasını önler.
Depo Kofulu
Hücre içine giren doğal ve organik olmayan maddelerin depolandığı yerdir. Hayvanlardan farklı olarak bitkilerde oluşan pigment (renk) maddelerini de depolayabilir. Yaşlı bitki hücrelerinde biriken atık çok fazla olduğu için küçük kofullar birleşir ve büyür. Oluşan büyük koful, hücrenin sitoplazmasındaki çekirdek ve organelleri hücrenin kenarlarına doğru sıkıştırmaya başlar ve artık merkezi koful olarak adlandırılır.
Ayrıca Bakınız;