Bitki hücresi, ökaryot hücre yapısına sahiptir ancak ökaryot hücre yapısına sahip diğer organizmaların hücrelerinden farklıdır. Diğer organizmalardan farklı olarak, hücre duvarı, kloroplastları vardır ve ayrıca kofulları hayvan hücresine göre daha büyüktür. Bitki hücrelerinin en belirgin özellikleri;
- Tonoplast ile çevrili büyük bir merkezi koful hücre zarını hücre duvarına yaptığı basıncı (turgor basıncı) düzenler ve sitizol ile bitkinin öz suyu arasındaki moleküllerin hareketini kontrol eder.
- Hücre duvarı selüloz ve proteinden oluşur. Hücre duvarı protoplastlar tarafından hücre zarının dışına yerleştirilir.
- Plasmodesmata, hücre duvarındaki gözenekleri birbirine bağlar, böylece her bitki hücresinin bitişik hücrelerle haberleşmesini sağlar. Bu yapı, mantarlarda görülen hif ağından farklıdır.
- Plastitler hücre içi organellerdir, çeşitli biyokimyasal tepkimeler buralarda gerçekleşir ve besin depolamak için kullanılır. Fotosentezi sağlayan kloroplastlarda bulunan klorofil, bitkilere yeşil rengi verir.
- Kamçısı (flagellası) olmayan bitkilerde (örneğin; iğne yapraklılar ve çiçekli bitkiler) hayvan hücrelerinde bulunan sentrioller de bulunmaz.
Bitki hücresinin bölümleri
Bir bitki hücresi zara bağlı çekirdek ve birçok hücresel yapılardan oluşur. Bu yapılar hücrelerin düzgün çalışması ve hayatta kalması için gereken fonksiyonları yerine getirir. Bitki hücresinin organelleri bir hücre duvarı ve hücre zarı ile çevrilidir. Bir bitki hücresinin yapısı;
- Hücre duvarı: Bir bitki hücresinin en dışında bulunan, hücreyi dışarıdan gelen etkilere karşı koruyan yapıdır.
- Hücre zarı: Plazma zarı olarak da adlandırılır. Hücre duvarı ile hücrenin dış astarıdır.
- Sitoplazma: Hücre zarının içindeki tüm organellerin içinde bulunduğu jel benzeri yapıdır.
- Çekirdek: Hücrenin kontrol merkezidir, hücrenin kalıtsal özelliklerini saklar, DNA burada bulunur.
- Kloroplast: Bitkide fotosentezi sağlayan ve yeşil rengi veren yapıdır.
- Mitokondri: Hücre solunumunu gerçekleştirerek hücreye enerji sağlar.
- Golgi cisimciği: Proteinlerin sıralanarak paketlendiği birimdir.
- Ribozomlar: Proteinleri bir araya getiren yapılardır.
- Endoplazmik Retikulum: Hücrenin işlevini devam ettirebilmesi için gerekli olan materyalleri taşıyan zarlı organeldir.
Bitki ve hayvan hücreleri arasındaki benzerlikler
Bitki ve hayvan hücreleri ökaryot hücre yapısına sahiptir. Bu yapıdaki hücrelerde DNA ve hücre çekirdeği bulunur, her ikisi de mitoz ve mayoz bölünmeyi içeren üreme için benzer süreçlere sahiptir. Hücresel solunum ile hücresel fonksiyonları büyümek ve koruman için ihtiyaç duydukları enerjiyi elde eder. Her ikisi de normal hücresel işlem için gerekli fonksiyonları yerine getirecek şekilde uzmanlaşmış olan organeller olarak bilinen hücre yapılarını içerir.
Hayvan ve bitki hücreleri arasındaki farklar
- Hayvan hücreleri genelde bitki hücrelerinden daha küçüktür; hayvan hücrelerinin boyu 10-30 mikrometre arasında, bitki hücrelerinin ise 10-100 mikro metre arasında değişir.
- Hayvan hücreleri yuvarlak ya da düzensiz şekillerde bulunur ancak bitki hücreleri dikdörtgen veya küp şeklindedir.
- Hayvan hücreleri fazla enerjiyi glikojen olarak depolarken bitkiler köklerinde nişasta olarak depo eder.
- Proteinlerin sentezlenebilmesi için gereken temel aminoasitlerden sadece on tanesi hayvan hücrelerinde üretilebilir, diğerlerini bitkileri tüketerek almak zorundadırlar ancak bitkiler ihtiyacı olan 20 aminoasidi de sentezleyebilirler.
- Hayvan hücrelerinde yalnızca kök hücreler diğer hücre türlerine dönüşebilir bitkilerde ise bir çok hücre faklı görevler üstlenebilir.-
- Hayvan hücreleri hücre sayılarını, bitki hücreleri hücre büyüklüğünü arttırır.
Organel farklılıkları
- Bitkilerde selüloz yapılı hücre duvarı vardır ancak hayvan hücrelerinde hücre duvarı yoktur, hücre zarı vardır.
- Hayvan hücreleri, hücre bölünmesi sırasında mikrotübüllerin düzenlenmesini kontrol eden silindirik yapıları içerirken bitki hücreleri sentriyol içermez.
- Silya(hücresel hareketlere yardımcı mikrotübüllerdir), hayvan hücrelerinde bulunur, bitki hücrelerinde bulunmaz.
- Hayvan hücrelerinde hücre bölünmesi sırasında sitokinez(sitoplazmanın bölünmesi) gerçekleşir. Bitki hücre sitokinezinde ise hücreyi bölen bir hücre plakası oluşturulur.
- Glioksizomlar (özellikle çimlenen tohumlarda, şeker üretiminde lipitlerin bozunmasına yardımcı olan yapılar), hayvan hücrelerinde bulunmazken bitki hücrelerinde bulunur.
- Hayvan hücreleri, hücresel makromolekülleri sindiren enzimler içeren lizozomlara sahipken bitki hücreleri nadiren lizozom içerir. Bunun sebebi lizozomun görevini bitkilerde kofullar gerçekleştirir.
- Hayvan hücrelerinde plastit bulunmazken bitkiler kloroplast, lökoplast gibi plastit içerirler.
- İki hücre de koful bulundurur. Ancak hayvan hücresindeki kofullar küçükken bitki hücreleri hacminin % 90’ının işgal edebilen büyük bir merkezi koful içerir.
Ayrıca bakın:
Kaynaklar ve dış bağlantılar: