Ayak Divanı; olağan üstü durumlarda padişahın huzurunda kurulan, padişahtan başka kimsenin oturmayıp ayakta durarak işin hemen bir karara bağlanmasından adını alan divandır.
- Saraydaki ayak divanlarında, padişahın oturduğu taht, sarayın babüsseade denilen kapısının önünde, mermer sütunlara dayalı reval veya eyvanın aktında bulunurdu.
- Padişahlarin yapmak mecburiyetinde kaldıklari ayak divani; ya mühim gördükleri ve şüphe ettikleri bir yolsuzluğun halledilmesi münasebetiyle veya askerin isyanı, yahut da halkın bir şikayeti üzerine yapılırdı.
- Sadrazamların yaptıkları ayak divanı ise ekseriyetle savas zamaninda ordugahda olurdu. Ordu erkanı ve ocak zabitlerinin katıldıkları divanda serbest müzakere yapılarak mesele hızla karara baglanirdi. Bunlardan bbaşka, padişahların herhangi bir işin tahkikine gittikleri yerlerde de ayak divanları kurdukları olurdu.
- Ayak divanlarının kurulmasına sebep olan pek çok olay meydana gelmiştir. Mesela Kanunî Sultan Süleyman Han’ın, İstanbul’daki nüfus artişindan dolayu su ihtiyanının karşılanması konusunda bir Rum mimar ile görüşmesi bunlardandır.
- Tanzimattan sonra bu çeşit divanlar kaldırılmıştır.