Ateroskleroz (Damar Sertliği) Nedir? (Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri)

Ateroskleroz ya da damar sertliği, arterlerde (kan damarlarının büyük ve orta boyutlu) meydana gelen kronik bir hastalıktır. Bu hastalıkta, arter duvarlarındaki yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer maddeler birikerek “plaklar” adı verilen kalınlaşmalara neden olur. Bu plaklar arter iç yüzeyinde oluşur ve arterlerin daralmasına, sertleşmesine ve sertleşmesine yol açar. Bu durum, kan akışını kısıtlayabilir ve organlara ve dokulara yeterli oksijen ve besin maddesi taşıyamaz.

Ateroskleroz yavaş ilerleyen bir hastalıktır ve çocukluk çağında başlayabilir ve sıklıkla birkaç yıl veya on yıl içinde gelişir. Aterosklerozun tam nedeni tam olarak anlaşılmamış olmasına rağmen, genetik, yaşam tarzı ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonuyla ilişkili olduğu düşünülmektedir.

Ateroskleroz, başlangıçta genellikle belirti vermez ve sessizce ilerler. Ancak, plakların büyümesi ve arterlerin daralması sonucu kan akışı önemli ölçüde azaldığında veya tıkanıklık oluştuğunda, belirtiler ortaya çıkabilir. Aterosklerozun belirtileri, etkilenen arterin konumuna ve organa göre değişebilir.

Ateroskleroz – Damar Sertliği Belirtileri

1. Göğüs Ağrısı (Angina Pectoris): Koroner arterlerde ateroskleroz olduğunda, kalbe yeterli oksijen ve kan akışı sağlanamaz, bu da göğüste baskı, sıkışma veya yanma tarzında ağrıya neden olabilir. Bu ağrı, fiziksel aktivite, stres veya soğuk hava gibi durumlarda ortaya çıkabilir ve genellikle dinlenmeyle azalır.
2. Kalp Krizi (Myokard İnfarktüsü): Eğer bir aterosklerotik plak kırılır ve kan pıhtısı oluşursa, kalp krizi meydana gelebilir. Bu durumda, koroner arterlerde tam bir tıkanıklık oluşur ve kalp kasının oksijensiz kalmasına neden olur. Kalp krizinin belirtileri şunlar olabilir:
   • Şiddetli göğüs ağrısı veya baskı
   • Sol kol, omuz veya çene ağrısı
   • Nefes darlığı
   • Soğuk terleme
   • Bulantı ve kusma
   • Baş dönmesi veya bayılma hissi
3. İnme (Stroke): Ateroskleroz, beyne kan taşıyan karotis arterlerde de meydana gelebilir. Eğer bu arterlerde plaklar nedeniyle tıkanıklık oluşursa, beyne yeterli kan akışı sağlanamaz ve inme riski artar. İnmenin belirtileri şunlar olabilir:
   • Yüzde asimetrik ifade kaybı
   • Kol veya bacaklarda güçsüzlük veya felç
   • Konuşma güçlüğü veya anlama zorluğu
   • Ani baş dönmesi veya denge kaybı
   • Aniden bulanık görme veya çift görme
4. Bacak Ağrısı (Kladikasyo): Periferik arterlerde (bacaklara kan taşıyan arterler) ateroskleroz varsa, bacaklara yeterli kan akışı sağlanamaz ve yürüme sırasında bacaklarda ağrı, kramp veya halsizlik hissi oluşabilir.
5. Karotis Arter Hastalığı: Karotis arterlerdeki ateroskleroz, beyne kan taşıyan arterlerde daralmaya veya tıkanıklığa neden olabilir. Bu durumda, darlık veya tıkanıklık bölgesindeki kan akışı azaldığı için geçici nörolojik belirtiler yaşanabilir. Bu belirtiler, “geçici iskemik atak” (TIA) olarak adlandırılır ve inme benzeri semptomlara neden olabilir, ancak kısa süreli ve genellikle kalıcı hasara yol açmaz.

Ateroskleroz belirtileri, etkilenen arterin konumuna ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişebilir. Belirtileri olan veya ateroskleroz riski taşıyan herkesin bir sağlık uzmanına başvurarak değerlendirilmesi ve uygun tedavi planının belirlenmesi önemlidir. Erken teşhis ve tedavi, komplikasyonların ve ciddi sonuçların önlenmesine yardımcı olabilir.

Aterosklerozun tedavisi ve yönetimi, yaşam tarzı değişiklikleri (dengeli beslenme, düzenli egzersiz, sigara bırakma) ve tıbbi tedaviler (kolesterol düşürücü ilaçlar, antiplatelet ilaçlar, tansiyon ilaçları) içerebilir. Aterosklerozun ilerlemesi ve komplikasyonlarının önlenmesi için erken teşhis ve uygun tedavi önemlidir.

Ateroskleroz’un Nedenleri

Aterosklerozun temel nedenleri tam olarak anlaşılmamış olsa da, çeşitli risk faktörleri bu hastalığın gelişimine katkıda bulunabilir. Aşağıda aterosklerozun oluşumunda etkili olan ana nedenler ve risk faktörleri bulunmaktadır:

1. Yüksek kolesterol düzeyleri: Yüksek düzeyde düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol, yani “kötü” kolesterol, arter duvarlarına plak birikimini teşvik ederken, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol, yani “iyi” kolesterol, arterlerdeki plak oluşumunu azaltabilir.
2. Hipertansiyon (yüksek tansiyon): Yüksek kan basıncı, arter duvarlarına zarar vererek plak birikimine zemin hazırlayabilir.
3. Sigara içmek ve tütün ürünleri kullanmak: Nikotin ve diğer zararlı maddeler, arterlerin iç tabakasına zarar verir ve aterosklerozun ilerlemesine katkıda bulunabilir.
4. Diyabet: Yüksek kan şekeri düzeyleri, arterlerdeki iç tabakayı hasarlayabilir ve ateroskleroz riskini artırabilir.
5. Obezite ve hareketsiz yaşam tarzı: Fazla vücut yağı, kan lipit seviyelerini etkileyerek ve insülin direncini artırarak ateroskleroz gelişimine yol açabilir. Ayrıca fiziksel aktivite eksikliği de riski artırabilir.
6. Düzensiz beslenme: Sağlıksız beslenme alışkanlıkları, yüksek yağ, tuz ve şeker içeriği ile birlikte düşük lif ve antioksidan içeriği, aterosklerozun oluşumunu kolaylaştırabilir.
7. Genetik faktörler: Ailede ateroskleroz ve kardiyovasküler hastalıkların öyküsü olan kişilerde genetik yatkınlık nedeniyle risk daha yüksek olabilir.
8. Yaş: Yaş ilerledikçe, arterlerdeki zararlanma ve plak birikimi artar, bu da ateroskleroz gelişimine katkıda bulunabilir.
9. Cinsiyet: Erkeklerde, özellikle menopoz sonrasında kadınlara göre ateroskleroz riski daha yüksektir. Ancak kadınlarda menopoz sonrası risk artışı görülebilir.
10. İnflamasyon ve enfeksiyonlar: Kronik inflamasyon ve bazı enfeksiyonlar, arterlerde plak birikimini hızlandırabilir.

Bu risk faktörlerinin bir veya birkaçının bir arada bulunması, aterosklerozun oluşumunu ve ilerlemesini artırabilir. Bu nedenle, ateroskleroz riskini azaltmak için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenmek, sigara ve tütün ürünlerinden uzak durmak ve düzenli olarak tıbbi kontrolleri yaptırmak önemlidir.