Arsenik (As); periyodik sistemin 6. periyot 5A grubunda yer alan 33 atom numarasına sahip, metalik gri renkli, katı bir kimyasal elementtir. Çok güçlü bir zehirleyici olan arseniğe bütün kanser türlerine rastlanırken, bir çok tedavide de kullanılır. Doğada genellikle kükürt ve metallerle bir arada veya saf halde bulunur. Bir yarı metaldir.
M.Ö. 5. yüzyılda tıbbi maksatlarla kullanıldığına dair bazı bilgiler mevcutken; Antik çağlarda tunç yapımında, Eski Mısır’da ise metallerin parlatılması için kullanılmıştır. Element olarak arseniği 1250’li yıllarda Alman filozof ve simyacı Albetrus Magnus keşfetmiştir.
- 1649 yılında yine Alman eczazı Johann Schroeder, saf arseniği izole etmiştir.
- 18. yüzyıla gelindiğinde bir yarı metal olarak tanımlandı. 1786 yılında İngiliz doktor Thomas Fowler, arsenik içeren bir karışım üreterek sedef gibi bazı cilt hastalıklarının tedavisinde kullandı.
- 1909 yılında Paul Ehirlich, organik bir arsenik bileşiğinin frengi hastalığını tedavi ettiğini keşfetti ve 1940’lı yıllara kadar arsenik içeren ilaçlar frengi tedavisinde kullanıldı.
Adı, Eski Yunanca’da “sarı renk” anlamına gelen “arsenikon” kelimesinden türetilmiştir. Bu kelimenin de Latince “güçlü” anlamındaki “arsenikum” kelimesinden türetildiği düşünülüyor.
Element Özellikleri
- Erime Noktası: 615 °C
- Kaynama Noktası: 814 °C
- Elektron Dizilimi: [Ar]4s23d104p3
Arsenik ısıtıldığında havada soluk mavimsi bir aleve yanarak arsenik oksit meydana getirir. Kimyasal özellik bakımından periyodik tabloda komşusu fosfor ile benzerlik gösterir. Azot grubu elementler arasındadır. Doğada üç allotropu bulunur ve bunlardan sadece Gri arsenik, metalik halde bulunur ve kararlıdır. Sarı arsenik ametal halde ve uçucudur. Siyah arsenik amorftur, asrin (AsH3) bileşiğinin ısı ile bozunması sonucu oluşur.
Arsenik bileşikleri 5+, 3+ ve -3 değerliklidir. Karbon elementi ile organik bileşikler oluşturabilir. Kükürt, halojen grubu elementleri ve metallerle reaksiyona girer. Gri arsenik ısıyı çok iyi iletirken elektriksel iletkenliği çok düşüktür.
Doğada bileşikleri; realgar, orpigmen ve arsenikli nikel sülfür’dür. Tek kararlı izotopu ise As-75’tir.
Arsenik Kullanım Alanları
Arsenik ve bileşikleri özellikle kimya endüstrisinde etkin bir madde olarak kullanılır. Bakır, kurşun, kobalt ve altın cevherlerinden yan ürün olarak elde edilir. Kırmızı veya sarı arsenik sülfürler renklendirici olarak kullanılır. Cam endüstrisinde ve sert kurşun alaşımları üretiminde kullanılır. Elektriksel iletkenliğinin düşük olması sebebiyle yarı iletkenlerde kullanılır.
Arsenik ve bileşiklerinin kullanıldığı bazı ürünler; matbaa mürekkebi, böcek öldürücüler, tekstil boyaları, sinek kâğıdı, deri koruyucular, ahşap koruyucu kimyasallar, pigmentler, diş uygulamaları, fare zehri, kanser ilaçları, boya, duvar kâğıtları, seramik, lazer, Led’ler.
Ayrıca bakın;