Alaşım Kelimesi Sözlükte;
Bir metalin belli oranlarda bir veya birkaç metalle ergimesiyle oluşan yeni metal, halita.
Alaşım, bir metale bir ya da bir çok farklı madde katılması (bir arada ve istenilen oranlarda eritilerek) ile metale farklı özellikler kazandırmak için yapılan metalurji uygulamasıdır. Bu işlem metalin bazı özelliklerini değiştirerek ona yeni ve istenilen özellikleri kazandırmayı amaçlar.
Metaller saf halde belirli özelliklere sahiptir ve bu özellikleri kullanım alanlarını sınırlar. Bu metallerde soğuk biçimlendirme ve ısıl işlemlerle sağlanan özellik değişimi, ihtiyaçların gerektirdiği özellikleri (mukavemet, uzama, şekil alma, yüzey parlaklığı, elektrik, ısı iletkenliği ve görünüm) kazandırmak için oluşturulur. Alaşımların fiziksel ve kimyasal özellikleri, kendisini oluşturan maddelerinkinden tamamen farklıdır. Örneğin; Saf gümüş veya altına bakırın eklenmesiyle sertlikleri artar. Katkı metalleri alaşımların rengini sarıdan yeşile, kımızı veya beyaza dönüştürebilir.
Alaşım Yapmanın Amacı ve Faydaları
Alaşım;
- Çok sayıda ve değişik özellikte malzeme elde etmek,
- Mekaniksel özellikleri değiştirmek,
- Fiziksel özellikleri değiştirmek,
- Isıl işlemlerine uygun hale getirmek,
- Malzeme maliyetini düşürmek,
- Korozyondan korunmak için yapılır.
Alaşımların en önemli özelliği alaşımı oluşturulacak metale ilave edilecek olan metallerin, ana metal özelliklerine nasıl etki edeceğinin bilinmesi ile istenilen özelliklere sahip yeni ürünlerin elde edilebilmesidir. Elde edilen yeni ürünler, kullanım yerlerine en uygun seçim imkanı verir. Örneğin; inşaatların yapımında kullanılan demirler demir-karbon alaşımıdır. Saf haldeki demir yumuşaktır ancak karbon katılarak dayanıklılığı ve gücü arttırılır. Yine aynı şekilde katkı maddelerinin altına eklenmesi, altının sertliğini ve dayanıklılığını artırır.
Alaşımlar hakkında tam bir bilgi edinebilmek için alaşımı oluşturan metallerin kimyasal özelliklerini, erime derecelerini bilmek gerekir. Alaşım yapımı sırasında tam eriyik sağlanmalıdır.
Önemli Alaşım Metalleri
Bakır(Cu)
Bakır alaşımlar için çok önemli bir maddedir ve alaşımların çoğunun bileşimine girer. Değerli madenlerle (altın, gümüş gibi) karıştırılarak, onlara renk ve parlaklıklarını bozmadan sertlik kazandırır.
Çinko (Zn)
Çinko, genellikle alaşımları halinde kullanılır, saf halde kullanımı tercih edilmez. En önemli alaşımları; pirinç (bakır-çinko alaşımı), bronz(bakır-kalay-çinko alaşımı) ve beyaz metal(çinko-alüminyum-bakır ve magnezyum alaşımı)’dir.
Alüminyum (Al)
Alüminyum tunçları, elektrik fırınında 70kg bakır ile 40kg korenden ya da boksitle kömür parçalarından oluşan karışım ısıtılarak yapılır. Bu işlem sonunca Alümin(Al2O3) indirgenir, karbonmonoksit açığa çıkar ve %14 alüminyum içeren bir alaşım elde edilir. Elde edilen alaşım yeteri kadar bakır ile birlikte eritilirse, tunçtan da fazla dayanıklı alaşımlar elde edilir. Buun dışında, Ferro-alüminyum, alüminyum pirinci, Silimin, duralüminyum, magnalyum gibi farklı alaşımları da kullanılır.
Kurşun (Pb)
Kurşun alaşımının yapılma amacı sert, esnek ve kırılmaya karşı dayanıklı, erime noktası da düşük bir metal karışımı elde etmektir. Buna örnek elektronik sektöründe yayın olarak kullanılan lehimler verilebilir. Erime noktası 182 °C olan bu alaşım %40 kurşun, %60 kalaydan oluşur.
İlgili Konular;