Abak ya da Abaküs, sayıları dikdörtgen bir çerçeve içine yerleştirilmil tel ya da çubuklarla dizili boncuklarla gösteren ve elle çalışan bir hesap makinasıdır. Değişik biçimleri ile binlerce yıldan beri Orta Doğu’nun bazı bölgeleri ile Çin ve Japonya’da kullanılmaktadır.
Nasıl çalışır?
Günümüz hesap makinelerinin ve bilgisayarlarının atası sayılan bir hesaplama aracı olan Abaküsün amacı toplama çıkarma işlemlerini yapmaktır.
En sağdaki tütunda, yatay çubuğun altındaki her bir boncuk bir, üstündekiler ise beş sayı değerindedir. Buna birler sütunu denir. Onun solundaki onlar sütunudur ve alttaki boncukların; her biri 10’u üstündekilerin her biri ise 50’yi gösterir. Onun da sokundaki sütun yüzler sütunudur alttaki her boncuk 100, üsttekilerin her biri ise 500 değerindedir. Sola doğru; binler, onbinler olmak üzere devam eder. 13 sütunlu bir abaküs, 9.999.999.999.999’a kadar olan sayıları izah edebilir.
Sayılar abaküse boncukları yatay çubuğa doğru çekerek yazılır. Örneğin; 23 sayısını abakküste yazmak için birler sütunundan üç boncuk, onlar sütunundan iki boncuk yatay çubuğa doğru kaydırılır. 23 ile 5 i toplamak için ise birler sütununda üstten bir boncuk aşağıya (böylece beş eklenmiş olur) ve böylece 28 sayısı yazılabilir.
Abaküsü kullanmaya alışan ve bu konuda ustalaşan biri, işlemib ara aşamalarını öngörerek atlayabilir. Deneyim kazanıldığında son derece hızlı hesap yapabilmek mümkündür.
Çıkarma işlemi toplamanın tersinden giderek yapılır; örneği, dört çıkarmak için sütunun alıt kısmındaki çubuğa değer dört boncuk aşağıya kaydırılır.